Ba yếu tố có thể đẩy nền kinh tế toàn cầu vào suy thoái năm 2023

Nền kinh tế toàn cầu đã trải qua một năm khó khăn, với lạm phát cao kỷ lục làm giảm chi tiêu sau đại dịch và buộc ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất.

Chiến dịch chống lạm phát của các ngân hàng trung ương dường như đã gặt hái được một số thành công nhất định. Tuy vậy, đi kèm với nỗ lực này có thể là một cái giá đắt vào năm 2023. 

“Nhiều khả năng nền kinh tế toàn cầu sẽ đối mặt với suy thoái vào năm sau do lãi suất tăng nhằm hạ lạm phát”, ông Kay Daniel Neufeld, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Kinh tế và Kinh doanh (CEBR), nhận định.

Vào tháng 10, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự báo rằng tăng trưởng toàn cầu sẽ tụt xuống còn 2,7% vào 2023. Ngoại trừ Khủng hoảng Tài chính 2008 và giai đoạn tồi tệ nhất của đại dịch COVID, 2023 sẽ là năm kinh tế thế giới tăng trưởng chậm nhất kể từ 2001.

Vào tháng 11, IMF cảnh báo rằng triển vọng đã trở nên “ảm đạm hơn” so với dự báo một tháng trước đó. 

Theo CNN, suy thoái toàn cầu có xảy ra hay không sẽ phụ thuộc vào ba yếu tố: động thái của các ngân hàng trung ương, hậu quả của việc Trung Quốc mở cửa trở lại và giá năng lượng.

Ngân hàng trung ương

IMF đã gọi lạm phát là “mối đe dọa trực tiếp nhất tới sự thịnh vượng trong hiện tại và tương lai”. Dù giá cả tiêu dùng đã bắt đầu đi xuống tại Mỹ và châu Âu, các ngân hàng trung ương vẫn khẳng định rằng lãi suất sẽ không ngừng tăng trong ngắn hạn. Tuy vậy, tốc độ tăng của lãi suất sẽ chậm hơn.

“Chúng tôi sẽ không thay đổi chính sách. Chúng tôi sẽ không do dự”, Chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) Christine Lagarde tuyên bố vào đầu tháng này.

Các ngân hàng trung ương hiện vẫn chưa biết rằng lãi suất sẽ phải tăng đến bao nhiêu để đưa lạm phát về 2%. Nếu giá cả tiêu dùng vẫn tăng cao hơn mức này, các ngân hàng trung ương có thể sẽ quyết liệt hơn dự tính, tạo thêm nhiều áp lực cho nền kinh tế toàn cầu.

“Chúng tôi nghĩ sẽ phải tiếp tục duy trì chính sách thắt chặt trong một thời gian nữa”, Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell phát biểu vào buổi họp tháng 12.

Trung Quốc

Trong gần ba năm, chính phủ Trung Quốc đã hạn chế sự lây lan của COVID bằng cách ly tập trung, xét nghiệm hàng loạt và truy vết tiếp xúc nghiêm ngặt. 

Sau khi chính sách Zero COVID vấp phải làn sóng phản đối trên toàn quốc, Bắc Kinh nhanh chóng dỡ bỏ những biện pháp trên. Việc nền kinh tế thứ hai thế giới mở cửa trở lại có thể thúc đẩy tăng trưởng, nhưng cũng có thể mang lại rủi ro.

“Tình hình khó khăn hiện tại của Trung Quốc cho thấy khả năng phục hồi là rất lớn”, ông Bruce Kasman, người đứng đầu về nghiên cứu kinh tế và chính sách tại JPMorgan Chase, nhận định. “Tuy vậy, kinh nghiệm gần đây cho thấy những trở ngại đáng kể thường xảy ra khi mở cửa quá sớm và hệ thống y tế quá tải”, ông nói. 

Một làn sóng COVID đang tràn qua Trung Quốc, nhưng cho tới nay, Bắc Kinh vẫn tiếp tục kế hoạch nới lỏng. Tuần này, Trung Quốc tuyên bố sẽ bỏ yêu cầu cách ly với du khách quốc tế kể từ đầu tháng 1/2023.

Trong khi đó, nhiều quốc gia khác lại đang thiết lập những hạn chế với khách Trung Quốc vì lo ngại sự xuất hiện của biến chủng mới.

Giá năng lượng

Cuộc xung đột Ukraine tiếp tục mang đến sự không chắc chắn, đặc biệt với những quốc gia ở châu Âu đang cố gắng thoát khỏi sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch của Nga. Một báo cáo của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cho biết châu Âu có thể sẽ thiếu khí đốt vào năm 2023 nếu Nga cắt hoàn toàn xuất khẩu và thời tiết lạnh hơn. 

Một yếu tố khác có thể gây ra thiếu năng lượng là nhu cầu tăng lên khi nền kinh tế Trung Quốc phục hồi. Bà Diane Swonk, nhà kinh tế trưởng tại KPMG, cho biết: “Một trong những lý do khiến giá năng lượng [thấp hơn] là do [nhu cầu] yếu bất thường của Trung Quốc”.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cho biết những dự báo mới nhất có thể sẽ phải sửa đổi nếu sự thiếu hụt khiến giá cao hơn, hoặc nếu chính phủ châu Âu phải giới hạn tiêu thụ năng lượng. 

Suy thoái hay không?

Dù thế giới có rơi vào suy thoái hay không, 12 tháng sắp tới nhiều khả năng sẽ khó khăn. Ông Guillaume Menuet, người đứng đầu về chiến lược đầu tư khu vực châu Âu, Trung Đông và châu Phi của Citi Private Bank, cho biết triển vọng kinh tế toàn cầu “vẫn còn đầy thách thức”.

Nhóm phân tích của ông dự báo rằng thế giới sẽ trải qua giai đoạn tăng trưởng chậm nhất trong vòng 40 năm qua, ngoại trừ 2020 và 2007-2008.

Và ngay cả khi tránh được suy thoái, nhiều nền kinh tế có thể vẫn sẽ đi xuống, cùng với thất nghiệp tăng. Tuy nhiên, các nhà kinh tế không đi đến kết luận chung về việc suy thoái sẽ nghiêm trọng đến mức nào và kéo dài trong bao lâu.

“Những điều tồi tệ nhất vẫn chưa tới, và với nhiều người, 2023 sẽ giống như một cuộc suy thoái”, IMF nhận định vào tháng 10. Cơ quan này cho biết sự chậm lại sẽ “lan rộng” và “làm tái phát những vết thương kinh tế mới chỉ hồi phục một phần sau đại dịch”.