Hàng hóa phi khuyến dụng (Demerit goods) là gì?

Hàng hóa phi khuyến dụng (Demerit goods)

Định nghĩa

Hàng hóa phi khuyến dụng trong tiếng Anh là Demerit goods.

Nhiều nhà kinh tế cho rằng, cá nhân nói chung đôi khi khá thiển cận, không nhận thức được đầy đủ lợi ích hoặc tác hại của việc tiêu dùng một hàng hoá hay dịch vụ nào đó, ngay cả khi họ có đầy đủ thông tin. Nhiều người đều biết đội mũ bảo hiểm khi đi xe máy sẽ giảm bớt nguy cơ tử vong khi không may gặp tai nạn, nhưng không thiếu người vẫn tiếp tục lái xe đầu trần.

Những hàng hoá hay dịch vụ mà việc tiêu dùng chúng có lợi cho cá nhân và xã hội, những cá nhân không tự nguyện tiêu dùng, khiến chính phủ phải bắt buộc họ sử dụng gọi là hàng hoá khuyến dụng.

Trường hợp đối ngược với hàng hoá khuyến dụng được gọi là hàng hoá phi khuyển dụng. Do đó có thể đưa ra định nghĩa về hàng hóa phi khuyến dụng như sau:

Hàng hóa phi khuyến dụng là những hàng hoá hay dịch vụ mà việc tiêu dùng chúng có hại cho cá nhân và xã hội, những cá nhân lại không tự nguyện từ bỏ, khiến Chính phủ phải có biện pháp không khuyến khích hoặc ngăn cấm việc sử dụng những hàng hoá và dịch vụ đó.

Ví dụ, ở Việt Nam, rượu, thuốc lá là loại hàng hoá phi khuyến dụng mà Chính phủ hạn chế sử dụng; còn cờ bạc, ma tuý, vũ khí là những loại bị ngăn cấm.

Đặc điểm của hàng hóa phi khuyến dụng

(1) Hàng hóa phi khuyến dụng thường có hại, không lành mạnh cho người tiêu dùng cá nhân.

(2) Ngoài ra, hàng hóa phi khuyến dụng thường có ngoại ứng tiêu cực. (Chi phí áp dụng cho bên thứ ba).

*Ngoại ứng tiêu cực (Negative Externality) là những chi phí áp đặt lên một đối tượng thứ ba (ngoài người mua và bán trên thị trường), nhưng chi phí đó lại không được phản ánh trong giá cả thị trường.

Lưu ý:

Để giảm nhu cầu đối với hàng hóa phí khuyến dụng, Chính phủ có thể đánh thuế lên hàng hóa (thuế tiêu thụ đặc biệt) hoặc đưa ra các qui định về tiêu thụ, ví dụ như số tuổi tối thiểu hợp pháp để tiêu dùng hàng hóa là 18 tuổi.

(Tài liệu tham khảo: Economicshelp; Giáo trình Kinh tế công cộng, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân)