Thất bại của kế hoạch hóa là gì? Nguyên nhân

Thất bại của kế hoạch hóa

Khái niệm

Thất bại của kế hoạch hóa trong tiếng Anh tạm dịch là: Failure of planning.

Thất bại của kế hoạch hóa là tồn tại khoảng cách rất xa giữa những lợi ích về kinh tế - xã hội đặt ra trong các bản kế hoạch với những kết quả thực tiễn trong quá trình thực hiện kế hoạch.

Nguyên nhân

Nguyên nhân của sự thất bại này được tổng kết là xuất phát từ những hạn chế trong tiến trình lập kế hoạch phát triển, mặt khác, có liên quan đến năng lực quản trị, ý thức chính trị và việc triển khai quá trình thực hiện. Cụ thể được phân tích trên các khía cạnh sau đây:

- Những tham vọng quá cao của bản kế hoạch

Nhà nước trong quá trình thực hiện chức năng định hướng phát triển đã đưa ra những bản kế hoạch thường quá tham vọng. 

Điều này có thể do năng lực lập kế hoạch của các nhà kế hoạch, nhưng cũng có thể do ý chí chủ quan của các nhà lãnh đạo. Kết quả là có quá nhiều mục tiêu đặt ra để thực hiện trong cùng một lúc và các chỉ tiêu đặt ra lại quá cao.

- Những nhiễu loạn bất ngờ trong điều kiện nền kinh tế mở

Trong điều kiện kinh tế mở, nền kinh tế của một quốc gia phụ thuộc rất đáng kể vào những biến số ở bên ngoài như: 

Những thay đổi trong giá hàng hóa quốc tế, mậu dịch biến động, những chính sách kinh tế nội địa của khách hàng của các nước khác đối với hàng hóa xuất nhập khẩu của quốc gia, các dòng tài chính, lao động và các yếu tố nguồn lực khác từ các nước khác chuyển sang không đều. 

Điều này đã gây áp lực cho các quốc gia lập kế hoạch trong việc dự đoán thậm chí kể cả trong ngắn hạn chứ chưa nói đến đặt kế hoạch dài hạn trước những sự không chắc chắn và không rõ ràng như vậy.

- Sự thiếu hụt và kém tin cậy của hệ thống thông tin

Sự chính xác của các bản kế hoạch phụ thuộc nhiều vào chất lượng và độ tin cậy của hệ thống số liệu thống kê mà kế hoạch dựa vào. Khi các số liệu này thiếu và không chính xác hoặc đơn giản là không có khả năng thống kê thì chất lượng và độ chính xác của các bản kế hoạch định hướng toàn diện bị giảm đi rất nhiều.

- Những yếu kém về thể chế

Người ta đã nói nhiều đến những yếu kém về thể chế, nhất là đối với các nước đang phát triển trong việc thực thi các mục tiêu và chỉ tiêu kế hoạch.

- Thất bại do thiếu "ý chí chính trị"

Bản kế hoạch không thực hiện được có thể do sự thiếu ủng hộ đầy đủ của nhà nước, chính phủ. 

Kinh nghiệm trong đổi mới kế hoạch hóa ở các nước và ở Việt Nam cho thấy, ở đâu mà ban lãnh đạo chính trị của đất nước hay địa phương coi phát triển là mối quan tâm chủ yếu nhất, họ có thể sẽ làm cho nhân dân cũng quan tâm thông qua việc sử dụng đúng đắn các kích thích kinh tế và là cơ sở cho sự thành công của các bản kế hoạch. 

Cũng có thể nói thêm rằng, một ý chí chính trị đối với phát triển như vậy từ phía các nhà lãnh đạo chính trị đòi hỏi một khả năng khá cao của họ để có một tầm nhìn dài hạn và để nâng cao lợi ích xã hội của quốc gia lên trên lợi ích cục bộ của nhóm người hoặc cá nhân.

(Tài liệu tham khảo: Kế hoạch hóa phát triển, GS.TS. Ngô Thắng Lợi, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2019)