Kế hoạch hóa phát triển là gì? Phân biệt kế hoạch phát triển và kế hoạch hóa phát triển

Kế hoạch hóa phát triển

Khái niệm

Kế hoạch hóa phát triển trong tiếng Anh tạm dịch là: Development planning.

Kế hoạch hóa phát triển được hiểu là quá trình soạn lập để có một bản kế hoạch tốt và sử dụng nó với chức năng là công cụ điều tiết các hoạt động diễn ra trên thực tế.

Kế hoạch hóa phát triển nếu hiểu là một qui trình, một phương thức thì bao gồm các giai đoạn:

(1) Soạn lập kế hoạch (mở rộng hơn là soạn lập các văn bản mang tính kế hoạch; và 

(2) Tổ chức thực hiện kế hoạch; 

(3) Theo dõi, kiểm tra, đánh giá và điều chỉnh kế hoạch với những yếu tố mới phát sinh trong môi trường kinh tế.

Phân biệt kế hoạch phát triển và kế hoạch hóa phát triển 

Trên thực tế thường hay có sự nhầm lẫn giữa kế hoạch phát triển (KHPT) và kế hoạch hóa phát triển (KHHPT).

Thậm chí có người còn đồng nhất hai khái niệm này và cho rằng kế hoạch hóa là quá trình soạn lập kế hoạch, kết quả của quá trình kế hoạch hóa là tạo ra các văn ản dự thảo về những dự định và giải pháp thực hiện trong tương lai. 

Chính vì sự nhầm lẫn ấy mà công tác kế hoạch thường được kết thúc bằng sự ra đời của bản kế hoạch. 

Kết quả là một hoạt động mặc dù có kế hoạch nhưng lại không được triển khai thực hiện theo kế hoạch và rút cuộc là kế hoạch vẫn chỉ là trên giấy, còn các mục tiêu của kế hoạch thì không thực hiện được, gọi là "Kế hoạch vạch ra để đấy". 

Thực chất, kế hoạch và kế hoạch hóa là hai khái niệm khác nhau. Kế hoạch hàm chứa những dự định về kết quả và giải pháp thực hiện trong tương lai, nhưng việc tạo ra kế hoạch không thể được coi là mục đích của kế hoạch hóa, nó chỉ là bước đầu tiên của qui trình kế hoạch hóa. 

Mục đích của kế hoạch hóa phải là làm thế nào để thực hiện được các mục tiêu đặt ra trong kế hoạch, biến những giải pháp, chương trình hoạt động đặt ra trong kế hoạch thành thực tế. 

Điều đó có nghĩa là, kế hoạch hóa còn nhấn mạnh đến các quá trình khác nữa, đó là quá trình tổ chức, triển khai các hoạt động trên thực tế theo kế hoạch.

Với ý nghĩa tổng quát nhất và cho mọi hoạt động, Diana Conyers (Đại học Nottingham) và Peter Hills (Đại học Hồng Kông) trong cuốn "Giới thiệu về kế hoạch phát triển trong thế giới thứ ba" cho rằng: 

Kế hoạch hóa là một quá trình liên tục bao gồm việc đưa ra các mục tiêu cần đạt tới trong tương lai; lựa chọn và quyết định các phương pháp khác nhau trong tổ chức, sử dụng hiệu quả nguồn lực sẵn có nhằm hướng tới việc thực hiện mục tiêu đặt ra cho tương lai. 

Quan điểm của OECD là: "Kế hoạch hóa được hiểu là các hoạt động nhằm tạo ra và thực thi kế hoạch, bao gồm thiết kế, vạch ra từ trước một kế hoạch để xây dựng và thực thi" (OECD, 1971). 

PGS.TS. Ngô Doãn Vịnh, Viện trường Viện Chiến lược phát trển (Bộ KH&ĐT) cho rằng: "nói một cách đơn giản, kế hoạch hóa chính là làm cho công việc diễn ra một cách có kế hoạch. 

Cụ thể hơn, nói kế hoạch hóa tức là nói đến lập kế hoạch và biến kế hoạch thành thực tế cuộc sống đối với một công việc cụ thể hay đối với một hệ thống nhất định. 

Tất cả các quan điểm nói trên đều đã nhấn mạnh đến kế hoạch hóa là một phương thức quản lí dựa trên mục tiêu, đó là quá trình thực hiện sự can thiệp có ý thức, có chủ định của chủ thể vào đối tượng quản lí dựa trên cơ sở kế hoạch (mục tiêu) được xác định trước.

(Tài liệu tham khảo: Kế hoạch hóa phát triển, GS.TS. Ngô Thắng Lợi, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2019)