Kế hoạch phát triển dân số là gì?

Kế hoạch phát triển dân số

Khái niệm

Kế hoạch phát triển dân số là một bộ phận quan trọng nhất trong hệ thống kế hoạch phát triển xã hội. Nó hướng hoạt động dân số theo các mục tiêu xác định trước, đồng thời đưa ra các giải pháp chính sách nhằm khống chế tốc độ tăng trưởng dân số đi đôi với nâng cao chất lượng dân số.

Trong các lĩnh vực hoạt động xã hội, hoạt động dân số là lĩnh vực nổi bật hàng đầu. 

Vị trí trung tâm của kế hoạch phát triển dân số trong kế hoạch phát triển xã hội

Thứ nhất, kế hoạch phát triển dân số trước hết thể hiện ở sự kết hợp phát triển dân số với phát triển kinh tế.

Con người là sự thống nhất giữa người sản xuất và người tiêu dùng. Dân số là sự thống nhất của sức sản xuất và sức tiêu dùng, do đó quyết định phát triển dân số phải cân đối, nhịp nhàng với phát triển kinh tế. 

Một mặt trong cả quá trình từ khi ra đời cho đến khi chết đi, mỗi con người đều là người tiêu dùng, đòi hỏi phát triển kinh tế cung cấp cho họ đầy đủ hàng tiêu dùng. 

Bởi vậy, trong điều kiện trình độ phát triển kinh tế nhất định, nếu muốn có kế hoạch nâng cao mức tiêu dùng của mọi người thì cần thiết đòi hỏi kế hoạch hóa phát triển dân số

Mặt khác, dân số là nguồn sức lao động. Dân số sức lao động (tham gia hoạt động kinh tế) là bộ phận hợp thành quan trọng nhất của toàn bộ dân số xã hội. 

Dân số tăng có nghĩa là dân số sức lao động tăng đòi hỏi việc làm tăng, nếu xã hội trong một thời kì nhất định không thể cung cấp đầy đủ việc làm thì sẽ nảy sinh vấn đề thiếu việc làm.

Vì vậy, cần phải làm cho dân số tăng trưởng có kế hoạch, từ đó làm cho tổng lượng cung ứng sức lao động tương ứng với lượng nhu cầu sức lao động, nhằm tạo được đầy đủ việc làm với điều kiện không ngừng nâng cao năng suất lao động. 

Do đó, dân số tăng trưởng có kế hoạch có ý nghĩa chiến lược to lớn đối với việc khai thác và sử dụng tài nguyên sức lao động và đối với phát triển kinh tế.

Thứ hai, vai trò trung tâm của kế hoạch phát triển dân số lại thể hiện ở tính tất yếu của việc phối hợp nhịp nhàng giữa phát triển dân số với phát triển xã hội. 

Con người không chỉ là chủ thể của hoạt động kinh tế mà còn là chủ thể hành vi của mọi hoạt động xã hội. 

Sự nghiệp phát triển xã hội do phát triển dân số quyết định. Qui mô tài lực do phát triển kinh tế mang lại đã quyết định qui mô phát triển của sự nghiệp xã hội và để nâng cao trình độ hoạt động xã hội của con người, cần phải kế hoạch hóa phát triển dân số.

(Tài liệu tham khảo: Kế hoạch hóa phát triển, GS.TS. Ngô Thắng Lợi, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân, 2019)