Tiền thuê tối thiểu (Minimum rent) trong kinh tế vi mô là gì?

Hình minh họa (Nguồn: greenchemindustries)

Tiền thuê tối thiểu

Khái niệm

Tiền thuê tối thiểu trong tiếng Anh tạm dịch là: Minimum rent.

Tiền thuê tối thiểu của một yếu tố sản xuất khi nó được sử dụng như một đầu vào của một quá trình sản xuất nào đó là mức tiền tối thiểu mà người ta phải trả để có thể thu hút được yếu tố này vào quá trình trên. 

Ví dụ

Một vài ca sĩ yêu nghề và trung kiên có thể "làm nghề" thậm chí với mức lương bằng không. Trong trường hợp ấy, tiền công (đối với lao động tiền thuê chính là tiền công) tối thiểu để lôi cuốn những người nghệ sĩ này vào hoạt động biểu diễn là bằng không. 

Được biểu diễn, được ca hát, được giao lưu với công chúng, được thể hiện mình, được nhiều người hâm mộ… đối với họ như thế đã là đủ để có thể đứng trên sàn diễn. 

Tất nhiên, đối với một số nghệ sĩ khác, tiền trả tối thiểu phải cao hơn mới đủ hấp dẫn họ làm việc trong nghề. Với những người này, tiền công tối thiểu có thể là W1. 

Để lôi cuốn thêm một số đơn vị yếu tố nào đó tham gia vào quá trình sản xuất thường người ta phải nâng mức tiền thuê tối thiểu lên. Mỗi điểm trên đường cung về một loại yếu tố sản xuất cho ta biết mức tiền thuê tối thiểu để có thể mở rộng nguồn cung ứng yếu tố đó đến số lượng nào. 

Nếu đường cung yếu tố là một đường nằm ngang, mức tiền thuê tối thiểu luôn là bằng nhau với mỗi đơn vị yếu tố cung ứng. Nếu đường cung yếu tố là một đường hoàn toàn thẳng đứng, tiền thuê tối thiểu của yếu tố sản xuất này là bằng không. 

Thông thường đường cung yếu tố dốc lên cho biết ở những mức tiền thuê tối thiểu khác nhau, số lượng yếu tố sản xuất sẵn sàng tham gia vào quá trình sản xuất cũng khác nhau. Để thu hút được số lượng yếu tố tham gia lớn hơn, tiền thuê tối thiểu phải tăng lên. 

Giả sử tại điểm cân bằng E (xem hình 1), tiền thuê tối thiểu để thu hút người ca sĩ cuối cùng tham gia vào ngành W*. Điểm E không chỉ nằm trên đường cung mà còn nằm trên đường cầu về lao động của các ca sĩ. 

Nó cho ta thấy, các doanh nghiệp tổ chức biểu diễn có thể và cần thuê đến người ca sĩ cuối cùng này vì giá trị sản phẩm biên của anh ta (hay chị ta) cũng chính là W*. Lượng lao động của các ca sĩ được thuê cân bằng ở mức L*. 

Tuy nhiên, khi những người lao động như nhau thường được trả những mức tiền công như nhau (ở đây ta đã qui đổi và tiêu chuẩn hóa để mỗi đơn vị lao động – mỗi giờ biểu diễn chẳng hạn của các ca sĩ đều có chất lượng tương đương nhau), W* sẽ trở thành mức tiền công hay tiền thuê mà tất cả các ca sĩ đều được nhận. 

Giờ đây bắt đầu có sự khác biệt giữa tiền thuê tối thiểu và tiền thuê kinh tế.

Hình 1: Tiền thuê tối thiểu và tiền thuê kinh tế

Giả sử chúng ta có thể biết chính xác tiền công tối thiểu của từng ca sĩ và chỉ trả cho mỗi người đúng bằng mức tiền công tối thiểu ấy. Tổng số tiền công tối thiểu để thu hút L* đơn vị lao động của các ca sĩ có thể được đo bằng chính là diện tích tam giác AEL*.

Đó chính là tổng số tiền thấp nhất mà người ta phải trả để nhận được sự phục vụ của L* đơn vị lao động của các ca sĩ. 

Trên thực tế, mỗi ca sĩ đều nhận được mức tiền thuê W* như nhau cho mỗi đơn vị biểu diễn. Tổng số tiền mà người ta phải trả cho các ca sĩ là W*.L* hay có thể thể hiện bằng diện tích hình chữ nhật OW*EL*. 

Phần chênh lệch giữa tổng số tiền thuê mà người ta phải trả và tổng số tiền thuê tối thiểu ứng với một lượng yếu tố sản xuất nào đó chính là số tiền thuê kinh tế của yếu tố sản xuất này tại số lượng đang xem xét. 

Ở mức cân bằng trên thị trường lao động của các ca sĩ nói trên, diện tích hình thang AOW*E chính là biểu thị tổng số tiền thuê kinh tế. 

Tiền thuê kinh tế là số tiền trả thêm ngoài tiền thuê tối thiểu khi lôi cuốn một yếu tố sản xuất nào đó vào quá trình sản xuất. 

Với cách phân tích ở trên, có thể thấy, khi đường cung yếu tố sản xuất là nằm ngang, tiền thuê kinh tế là bằng không. Khi đường cung yếu tố là hoàn toàn thẳng đứng, tất cả tiền thuê đều là tiền thuê kinh tế.

Khái niệm tiền thuê kinh tế dùng trong phân tích thị trường yếu tố cũng tương tự như khái niệm thặng dư sản xuất áp dụng cho các thị trường đầu ra. 

Sự phân biệt tiền thuê tối thiểu và tiền thuê kinh tế rất có ý nghĩa khi ta xem xét những thị trường yếu tố mà đường cung tỏ ra là kém co giãn hay tương đối dốc đứng (thị trường của các ca sĩ ngôi sao, của các cầu thủ bóng đá tài năng hay thị trường đất đai…). 

Khi nhu cầu thị trường về các yếu tố này cao, tiền thuê yếu tố cân bằng sẽ cao. Sẽ có một sự chênh lệch khá lớn giữa tổng số tiền thuê và tổng số tiền thuê tối thiểu. 

Khi nhu cầu thị trường về yếu tố này hạ xuống, các yếu tố sản xuất này vẫn tiếp tục được thu hút với số lượng gần như cũ vào quá trình sản xuất song với một tổng số tiền thuê thấp hơn nhiều.

Cái bị cắt giảm ở đây chủ yếu là tiền thuê kinh tế. Khi người ta vẫn trả được tiền thuê tối thiểu cho một yếu tố nào đó, người ta vẫn lôi cuốn hay thu hút được yếu tố này vào quá trình kinh tế.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Kinh tế Vi mô, PGS.TS. Phí Mạnh Hồng, NXB Đại học Quốc Gia Hà Nội)