Thanh toán không dùng tiền mặt (Non-Cash Payments) là gì?

Hình minh họa (Nguồn: Twitter)

Thanh toán không dùng tiền mặt (Non-Cash Payments)

Khái niệm

Thanh toán không dùng tiền mặt trong tiếng Anh là Non-Cash Payments.

Thanh toán không dùng tiền mặt là cách thức thanh toán hàng hoá, dịch vụ không có sự xuất hiện của tiền mặt mà được thi hành bằng cách trích tiền từ tài khoản của người chi trả chuyển vào tài khoản của người thụ hưởng hoặc bằng cách bù trừ lẫn nhau thông qua vai trò trung gian của các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán.

Vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt

- Đối với Ngân hàng, ngân hàng được quản lí nguồn vốn trong thời gian thanh toán nên thanh toán không dùng tiền mặt phát triển có thể giúp ngân hàng tăng cường nguồn vốn huy động giá rẻ. 

Ngoài ra trong khi thực hiện hoạt động thanh toán cho khách hàng, ngân hàng có điều kiện khai thác được thông tin của khách hàng và kiểm soát việc sử dụng vốn vay của khách hàng đối với hoạt động tín dụng.

- Đối với khách hàng, thanh toán qua ngân hàng mang đến một phương tiện thanh toán an toàn, đẩy nhanh tốc độ chu chuyển vốn, đấy mạnh tốc độ tiêu dùng.

- Đối với nền kinh tế, do thanh toán không dùng tiền mặt được thực hiện chủ yếu bằng chuyển khoản nên đã tiết kiệm được rất nhiều chi phí phát hành cũng như lưu thông tiền mặt, tăng tốc độ chu chuyển vốn trong nền kinh tế. 

Cuối cùng, khi thanh toán không dùng tiền mặt phát triển, nhà quản lí có căn cứ để hoạch định và thực thi các chính sách tiền tệ.

Các nguyên tắc trong thanh toán không dùng tiền mặt

Thứ nhất: Các chủ thể tham gia thanh toán (kể cả pháp nhân và thể nhân) đều phải mở tài khoản thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán và được quyền lựa chọn tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán để mở tài khoản.

Thứ hai: Số tiền thanh toán giữa người chi trả và người thụ hưởng phải dựa trên cơ sở lượng hàng hoá, dịch vụ đã giao giữa người mua và người bán. 

Người mua phải chuẩn bị đầy đủ phương tiện thanh toán (số dư trên tài khoản tiền gửi thanh toán tại tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán hoặc hạn mức thấu chi nếu có) để đáp ứng yêu cầu thanh toán đầy đủ, kịp thời khi xuất hiện yêu cầu thanh toán.

Nếu người mua chậm trễ thanh toán hoặc vi phạm chế độ thanh toán thì phải chịu phạt theo chế độ thanh toán hiện hành.

Thứ ba: Người bán hay cung cấp dịch vụ là người được hưởng số tiền do người chi trả chuyển vào tài khoản của mình nên phải có trách nhiệm giao hàng hay cung cấp dịch vụ kịp thời và đúng với lượng giá trị mà người mua đã thanh toán đồng thời phải kiểm soát kĩ càng các chứng từ phát sinh trong quá trình thanh toán.

Thứ tư: Là trung gian thanh toán giữa người mua và người bán, các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phải thực hiện đúng vai trò trung gian thanh toán:

- Chỉ trích tiền từ tài khoản của người chi trả chuyển vào tài khoản của người thụ hưởng khi có lệnh của người chi trả (thể hiện trên các chứng từ thanh toán). Trường hợp không cần có lệnh của người chi trả (không cần có chữ kí của chủ tài khoản trên chứng từ) chỉ áp dụng đối với một số hình thức thanh toán như uỷ nhiệm thu, hay lệnh của toà kinh tế.

- Các tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán phải có trách nhiệm hướng dẫn, giúp đỡ khách hàng mở tài khoản, sử dụng các thanh toán phù hợp với đặc điểm sản xuất, kinh doanh, phương thức giao nhận, vận chuyển hàng hoá. Cung cấp đầy đủ các chứng từ trong quá trình thanh toán cho khách hàng.

- Tổ chức hạch toán, chuyển chứng từ thanh toán một cách nhanh chóng, chính xác, an toàn tài sản. Nếu để chậm trễ hay hạch toán không chính xác gây thiệt hại cho khách hàng trong quá trình thanh toán thì phải chịu phạt để bồi thường cho khách hàng theo chế tài chung.

Các dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ở Việt Nam

Dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt bao gồm dịch vụ thanh toán qua tài khoản thanh toán và một số dịch vụ thanh toán không qua tài khoản của khách hàng. Cụ thể:

- Dịch vụ thanh toán qua tài khoản thanh toán của khách hàng, bao gồm: Dịch vụ thanh toán séc, lệnh chi/uỷ nhiệm chi, nhờ thu/uỷ nhiệm thu, thẻ ngân hàng, thư tín dụng, chuyển tiền, thu hộ, chi hộ và một số dịch vụ thanh toán khác qua tài khoản tiền gửi thanh toán của khách hàng. 

- Dịch vụ thanh toán không qua tài khoản thanh toán của khách hàng, bao gồm: Dịch vụ chuyển tiền, thu hộ, chi hộ và một số dịch vụ thanh toán khác bằng cách thu/chi trực tiếp bằng tiền mặt.

(Tài liệu tham khảo, Sách chuyên khảo Kế toán Ngân hàng, Học viện Ngân hàng, NXB Tài Chính)