Ngân sách Nhà nước (State Budget) là gì? Bản chất và vai trò của ngân sách Nhà nước

Hình minh họa. Nguồn: beetify

Ngân sách Nhà nước (State Budget)

Định nghĩa

Ngân sách Nhà nước trong tiếng Anh là State Budget. Ngân sách Nhà nước hiểu một cách đơn giản là tổng số thu và chi của Nhà nước trong một năm nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước do Hiến pháp qui định.

Bản chất của ngân sách Nhà nước

- Xét về hình thức: Ngân sách Nhà nước là một bản dự toán (kế hoạch) thu và chi do chính phủ lập ra, đệ trình quốc hội phê chuẩn.

Xét về thực thể vật chất: Ngân sách Nhà nước bao gồm những nguồn thu cụ thể, những khoản chi cụ thể và được định lượng (ngân sách Nhà nước là một quĩ tiền tệ lớn của Nhà nước).

Xét trong hệ thống tài chính: Ngân sách Nhà nước là một khâu trong hệ thống tài chính quốc gia. 

Tuy nhiên, xét về mặt bản chất, ngân sách Nhà nước là một hệ thống các quan hệ kinh tế, giữa một bên là Nhà nước với một bên là các doanh nghiệp, các tổ chức kinh tế. Đó là những mối quan hệ như:

+ Quan hệ giữa Nhà nước với các cơ quan tổ chức xã hội

+ Quan hệ giữa Nhà nước với các doanh nghiệp

+ Quan hệ giữa Nhà nước với tầng lớp dân cư 

+ Quan hệ giữa Nhà nước với Nhà nước khác

Những mối quan hệ này luôn trong quá trình vận động và là quan hệ kinh tế hai chiều. Chính sự vận động qua lại của các quan hệ kinh tế này dẫn tới việc hình thành và sử dụng quĩ ngân sách Nhà nước. 

Nói tóm lại, từ những phân tích trên đây, chúng ta có thể rút ra bản chất của ngân sách Nhà nước như sau: 

Ngân sách Nhà nước là hệ thống các mối quan hệ kinh tế xã hội, phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động, phân phối và sử dụng quĩ tiền tệ tập trung của Nhà nước dựa trên nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp nhằm đảm bảo thực hiện các chức năng quản lí và điều hành nền kinh tế xã hội của nhà nước theo luật định.

Vai trò của ngân sách Nhà nước

- Ngân sách Nhà nước là kế hoạch tài chính vĩ mô trong các kế hoạch tài chính của Nhà nước để quản lí các hoạt động kinh tế - xã hội, nó có vị trí quan trọng trong việc giải quyết các vấn đề tài chính vĩ mô, các cân đối vĩ mô của nền kinh tế.

- Ngân sách Nhà nước là quĩ tiền tệ tập trung lớn của Nhà nước có nguồn hình thành là từ GDP và các nguồn tài chính khác được sử dụng cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

- Ngân sách Nhà nước là khâu chủ đạo trong hệ thống tài chính công. Việc sử dụng ngân sách Nhà nước có ý nghĩa quốc gia với phạm vi tác động lớn và chủ yếu cho các nhu cầu có tính chất toàn xã hội.

Vì vậy, thông qua hoạt động thu, chi ngân sách Nhà nước, Nhà nước thực hiện hướng dẫn chi phối, kiểm soát các nguồn lực tài chính khác.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Tài chính tiền tệ, NXB Tài chính)