Tự do hoá lãi suất (Interest Rate Liberalization) là gì? Điều kiện thực hiện

Tự do hoá lãi suất 

Khái niệm

Tự do hoá lãi suất trong tiếng Anh được gọi là Interest Rate Liberalization.

Tự do hoá lãi suất là cơ chế lãi suất trong đó có rất ít hoặc không có sự can thiệp của các cơ quan chức năng vào việc hình thành lãi suất mà lãi suất được hình thành trên cơ sở thị trường, vận động theo qui luật cung cầu.

Bản chất

Tự do hoá lãi suất được hiểu là lãi suất hoàn toàn được điều chỉnh theo yêu cầu của thị trường. 

Sự can thiệp của Ngân hàng Trung ương đối với lãi suất thị trường được điều hành thông qua các công cụ gián tiếp như lãi suất tái chiết khấu hay tái cấp vốn để tác động lên cung cầu vốn trên thị trường tiền tệ nhằm xác lập mức lãi suất cân bằng. 

Như vậy tự do hoá lãi suất có thể được hiểu là việc tháo bỏ hoàn toàn các ràng buộc về lãi suất trong nền kinh tế, cho phép lãi suất trong nền kinh tế đạt tới điểm cân bằng của nó. 

Thực chất của tự do hoá lãi suất là một quá trình loại bỏ các qui phạm, giới hạn bất hợp lí, loại bỏ tối đa các kiểm soát về lãi suất trong kinh doanh tiền tệ của khu vực trung gian tài chính và thay thế bằng các biện pháp điều tiết lãi suất gián tiếp của Ngân hàng Trung ương thông qua các công cụ của chính sách tiền tệ.

Trong điều hành chính sách lãi suất, Ngân hàng Trung ương chỉ công bố các mức lãi suất áp dụng đối với các khoản cho vay tái chiết khấu hoặc tái cấp vốn của mình đối với các tổ chức tín dụng. 

Các mức lãi suất tiền gửi, cho vay cụ thể theo từng thời kì, từng đối tượng của các tổ chức tín dụng đối với nền kinh tế sẽ do tổ chức tín dụng tự ấn định, dựa trên cung cầu vốn và sự cạnh tranh trên thị trường, từ đó hình thành nên mức lãi suất phản ánh đúng nhu cầu thị trường. 

Khi muốn điều hành lãi suất kinh doanh của các tổ chức tín dụng trong nền kinh tế, phù hợp với mục tiêu của chính sách tiền tệ từng giai đoạn, Ngân hàng Trung ương sẽ thực hiện thông qua điều hành lãi suất tái chiết khấu của mình đối với các tổ chức tín dụng, từ đó tác động đến lãi suất trên thị trường tiền tệ liên ngân hàng và cuối cùng sẽ tác động đến lãi suất kinh doanh của các tổ chức tín dụng.

Lợi ích

Tự do hóa lãi suất góp phần làm cho các dòng vốn trong xã hội được tự do lưu chuyển đến bất kì đâu, tùy thuộc vào ý muốn của nhà đầu tư mà không phải gặp bất cứ sự ngăn cản phi kinh tế nào. Lãi suất khi đó tự điều chỉnh linh hoạt và nhạy cảm, phản ánh nhu cầu đòi hỏi của thị trường. 

Nhờ có quá trình tự do hóa lãi suất mà dòng vốn được lưu chuyển từ nơi có lợi nhuận thấp đến nơi có lợi nhuận cao, từ nơi nhiều rủi ro đến nơi mức rủi ro thấp hơn, từ đó thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo điều kiện ổn định kinh tế vĩ mô, tăng vốn đầu tư phát triển sản xuất, giúp các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển mạnh và có hiệu quả.

Điều kiện thực hiện

Để tự do hoá lãi suất, cần có những điều kiện sau: 

- Một là, hành lang pháp lí cho hoạt động kinh tế tài chính đã tương đối đồng bộ và hoàn chỉnh. 

- Hai là, thị trường tài chính gồm thị trường tiền tệ và thị trường chứng khoán đã ra đời và vận hành hiệu quả. 

- Ba là, các tổ chức kinh tế đều đảm bảo khả năng sử dụng vốn triệt để và có hiệu quả. 

- Bốn là, môi trường kinh tế vĩ mô đã ổn định và tương đối chắc chắn. 

- Năm là, hệ thống ngân hàng ổn định và hoạt động hữu hiệu. 

- Sáu là, các ngưồn lực trong nước như vốn, tài nguyên, lao động ... đã được phân phối và sử dụng tương đối hợp lí.

(Tài liệu tham khảo: Một số lí thuyết về tự do hoá tài chính trong hội nhập quốc tế về ngân hàng, Trung tâm Bồi dưỡng Đại biểu Dân cử)