Lí thuyết dự tính (Expectation Theory) là gì?

Hình minh họa (Nguồn: www.elama.net)

Lí thuyết dự tính (Expectation Theory)

Khái niệm

Lí thuyết dự tính trong tiếng Anh gọi là Expectation Theory.

Lí thuyết dự tính hình thành từ tiền đề cho rằng những người mua công cụ nợ không ưu tiên những công cụ nợ có kì hạn thanh toán này hơn là những công cụ nợ có một hạn kì hạn thanh toán khác mà họ ưu tiên cho những công cụ nợ nào có tỉ suất lợi tức cao hơn bất kể kì hạn của nó ngắn hay dài. 

Mỗi sự khác biệt về tỉ suất lợi tức giữa các công cụ nợ với kì hạn khác nhau đều dẫn các hoạt động kinh doanh chênh lệch giá và kết quả là sự khác biệt đó sẽ bị xoá nhoà.

Xuất phát từ tiền đề trên, lí thuyết dự tính cho rằng lãi suất của một công cụ nợ dài hạn bằng trung bình của các mức lãi suất ngắn hạn trong tương lai được trông đợi xuất hiện trong suốt thời gian tồn tại của công cụ nợ dài hạn đó (nếu không, hoạt động kinh doanh chênh lệch giá sẽ diễn ra). 

Nội dung

Theo lý thuyết này, nếu các mức lãi suất ngắn hạn dự tính có những giá trị khác nhau thì lãi suất của các công cụ nợ với kì hạn thanh toán khác nhau sẽ khác nhau. Điều này được biểu hiện qua hình dạng đường cong lãi suất. Dạng dốc lên là do các mức lãi suất ngắn hạn dự tính tăng lên trong tương lai, làm cho trung bình của các lãi suất ngắn hạn được trông đợi tăng lên. 

Vì thế, thời hạn công cụ nợ càng dài, lãi suất càng cao. Dạng dốc xuống là do các mức lãi suất ngắn hạn trong tương lai có xu hướng giảm xuống làm cho trung bình của các lãi suất ngắn hạn tương lại giảm. 

Trong trường hợp này, thời hạn càng dài, lãi suất càng thấp. Dạng đường lãi suất nằm ngang là do các lãi suất ngắn hạn dự tính không thay đổi.

Lí thuyết dự tính có ưu điểm là giải thích một cách đơn giản về hình thái diễn biến của cấu trúc kì hạn của lãi suất. Tuy nhiên tiền đề hình thành giả thuyết còn thiếu tính thực tiễn khi cho rằng các nhà đầu tư không quan tâm đến kì hạn mà chỉ quan tâm đến mức sinh lời của công cụ nợ và do vậy không giải thích được hiện tượng tại sao đường cong lãi suất thường dốc lên. 

Ngoài ra, giả thuyết cũng không giải thích được một hiện tượng thực tế là đường cong lãi suất thường có xu hướng dốc lên ngay cả khi lãi suất ngắn hạn trong tương lai có xu hướng giảm.

(Tài liệu tham khảo, Giáo trình Tiền tệ ngân hàng, Học viện Ngân hàng, NXB Lao Động)