Đường cong lợi suất (Yield Curve) là gì? Đặc trưng, ý nghĩa và phân loại

Hình minh họa. Nguồn: The Economic Times

Đường cong lợi suất (Yield Curve)

Định nghĩa

Đường cong lợi suất trong tiếng Anh là Yield Curve. 

Đường cong lợi suất là một đường lợi suất (lãi suất) của trái phiếu có chất lượng tín dụng bằng nhau nhưng khác nhau về ngày đáo hạn.

Đường cong lợi suất thể hiện lợi suất trái phiếu theo các kì hạn khác nhau, thể hiện lãi suất kì vọng trong tương lai của thị trường tại một thời điểm hiện tại.

Đặc trưng và ý nghĩa của đường cong lợi suất

- Đường cong lợi suất đối với các trái phiếu do Chính phủ phát hành được coi là đường cong lợi suất tham chiếu do rủi ro tín dụng gần như bằng 0.

- Khoảng chênh lệch giữa đường cong lợi suất của một loại trái phiếu nào đó só với đường cong lợi suất tham chiếu sẽ hình thành nên chênh lệch tín dụng (credit spread). Mức độ rủi ro của chủ thể phát hành càng cao thì chênh lệch tín dụng càng lớn và ngược lại.

- Đường cong lợi suất được sử dụng như một công cụ định giá trái phiếu, đồng thời được các nhà kinh tế sử dụng như một cảnh báo về tình hình kinh tế vĩ mô trong tương lai.

Phân loại

Về cơ bản có ba loại đường cong lợi suất chính

Nguồn: Giáo trình Phân tích đầu tư chứng khoán, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân

- Đường cong lợi suất lồi (normal yield curve): là đường cong lợi suất được hình thành trong điều kiện bình thường khi nhà đầu tư kì vọng không có sự thay đổi vĩ mô bất thường nào và nền kinh tế duy trì tốc độ tăng trưởng bình thường.

Trong điều kiện này, các trái phiếu có kì hạn dài sẽ có lợi tức cao và ngược lại. Điều này là do trái phiếu có thời gian dài hơn thì rủi ro sẽ cao hơn, do đó lợi tức yêu cầu phải cao hơn nhằm bù đắp rủi ro.

Nguồn: Giáo trình Phân tích đầu tư chứng khoán, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân

- Đường cong lợi suất phẳng (flat yield curve): là đường cong lợi suất được hình thành trong điều kiện các nhà đầu tư có kì vọng trái ngược nhau về thị trường.

Trong điều kiện đó, thị trường rất khó tự quyết định hướng chuyển động của lợi suất trong tương lai. Do đó, lợi suất của các kì hạn khác nhau có xu hướng bằng nhau. Trường hợp này thường xuất hiện trong quá trình chuyển đổi nền kinh tế từ khủng hoảng sang tăng trưởng hoặc ngược lại.

Nguồn: Giáo trình Phân tích đầu tư chứng khoán, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân

- Đường cong lợi suất lõm (inverted yield curve): là đường cong lợi suất được hình thành trong điều kiện bất bình thường của thị trường, do đó rất hiếm khi xuất hiện.

Trong điều kiện này, trái phiếu ngắn hạn có lợi suất cao hơn trái phiếu dài hạn. Khi đường cong lõm xuất hiện, đó là tín hiệu cảnh báo nền kinh tế rơi vào suy thoái, khủng hoảng.

Lí do lợi suất của trái phiếu ngắn hạn cao thể hiện nhu cầu thanh khoản của nền kinh tế trong ngắn hạn rất cao, do đó các chủ thể phát hành chấp nhận một lãi suất cao để huy động vốn ngắn hạn. Điều này thường xảy ra khi Chính phủ thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ, làm giảm khả năng tiếp cận vốn của nền kinh tế.

(Tài liệu tham khảo: Yield Curve, Investopedia; Giáo trình Phân tích đầu tư chứng khoán, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân)