Xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS) là gì?

Hình minh họa. Nguồn: CriticAtac

Xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận (BEPS)

Định nghĩa

Xói mòn cơ sở thuế và chuyển lợi nhuận trong tiếng Anh là Base erosion and profit shifting, viết tắt là BEPS.

BEPS đề cập đến các chiến lược lập kế hoạch thuế được sử dụng bởi các công ty đa quốc gia để chuyển lợi nhuận từ các khu vực pháp lí thuế cao hơn sang các khu vực pháp lí thuế thấp hơn, do đó làm xói mòn cơ sở thuế thuế cao hơn. (Theo Wikipedia)

Sự xuất hiện của BEPS

- Cùng với sự mở rộng thương mại đầu tư toàn cầu và sự phát triển của công nghệ thông tin, các hoạt động đầu tư kinh doanh ngày càng trở nên phức tạp, trong nhiều trường hợp đã vượt ra khỏi phạm vi các qui định quản lí hiện hành.

- Các doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn đa quốc gia, đã tận dụng các kẽ hở quản lí để tránh các nghĩa vụ thuế thông qua những hành vi gây xói mòn cơ sở tính thuế hoặc chuyển dịch lợi nhuận từ nơi có thuế suất cao sang nơi có thuế suất thấp.

Phương pháp thực hiện chiến lược BEPS

Một trong những kẽ hở chính sách thuế trong nước thường được các doanh nghiệp lợi dụng để tránh thuế là:

(1) Các chính sách về vốn chủ sở hữu và chi phí lãi vay

- Theo qui định, tiền lãi trả cho khoản vốn vay được tính vào chi phí khấu trừ thuế, vì vậy các doanh nghiệp có vốn mỏng sẽ có phần chi phí trả lãi vay được khấu trừ thuế rất lớn.

- Việc tạo ra tình trạng vốn mỏng có thể thông qua các khoản vay nội bộ giữa công ty mẹ và công ty con, theo đó công ty mẹ cho công ty con hoạt động ở nước ngoài vay những khoản vay lớn với lãi suất cao trên sổ sách để tạo ra chi phí trả lãi vay lớn; công ty mẹ đưa nguyên vật liệu, vật tư linh kiện đầu vào mà ở quốc gia đó chưa sản xuất được hoặc chất lượng chưa đảm bảo, công ty ở quốc gia này báo cáo không có tiền lấy hàng, công ty mẹ cho trả chậm, thời gian trả chậm đó phải có lãi.

- Những khoản này được doanh nghiệp coi là trả lãi vay, nên khi doanh nghiệp bán hàng ra có lãi đều tính vào chi phí trả lãi vay, do đó lợi nhuận sẽ giảm. Phần lợi nhuận thực thông qua trả lãi vay đã chuyển ra nước ngoài cho công ty mẹ.

(2) Quản lí thương mại điện tử

- Các nguyên tắc quốc tế về thuế đã được phát triển từ các hoạt động kinh doanh truyền thống dựa vào các tài sản cố định. Tuy nhiên đối với nền kinh tế kĩ thuật số thì có sự khác biệt khá lớn.

- Phần lớn các hoạt động thương mại dựa vào hệ thống điện tử, các thành phần ảo với cơ cấu kinh doanh phức tạp. Điều này ảnh hưởng đến thuế trực thu (thuế thu nhập) và thuế gián thu (thuế giá trị gia tăng hoặc tiêu dùng).

(3) Tránh hình thành cơ sở thường trú

- Một doanh nghiệp nước ngoài có thể hoạt động và kiếm lợi nhuận ở một nước bằng cách thực hiện trực tiếp các hoạt động thông qua một chi nhánh theo tên riêng của mình chứ không phải là hoạt động thông qua một công ty con.

- Trong những trường hợp này thì vấn đề đặt ra là nước diễn ra các hoạt động đó có đánh thuế được doanh nghiệp hay không lại phụ thuộc vào doanh nghiệp có một cơ sở thường trú hay không.

- Theo các Hiệp định tránh đánh thuế hai lần, thuật ngữ "cơ sở thường trú" (PE) có nghĩa là một cơ sở kinh doanh cố định mà qua đó doanh nghiệp (nước ngoài) thực hiện toàn bộ hay một phần hoạt động kinh doanh của mình tại nước sở tại.

- Việc xác định cơ sở thường trú căn cứ vào một số điều kiện (có tồn tại một cơ sở kinh doanh hay cơ sở kinh doanh có tính chất cố định; việc tiến hành hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thông qua cơ sở kinh doanh cố định này). Thực tế là một số công ty đa quốc gia sẽ tránh việc thiết lập một PE để khỏi bị đánh thuế.

*Cơ sở thường trú (Permanent Establishment - PE)

(Tài liệu tham khảo: Chống xói mòn cơ sở thuế và chuyển dịch lợi nhuận: Thách thức toàn cầu và những khuyến nghị đối với Việt Nam, TS. Vũ Nhữ Thăng và ThS. Nguyễn Đăng Khoa Vụ Hợp tác Quốc tế, Bộ Tài chính)

Diễn đàn Đầu tư Việt Nam 2025 (Vietnam Investment Forum 2025) với chủ đề “Khai thông & Bứt phá” do trang TTĐT tổng hợp VietnamBiz, Việt Nam Mới tổ chức sẽ diễn ra vào ngày 8/11/2024 tại GEM CENTER, TP HCM.

Sự kiện quy tụ giới chuyên gia cao cấp trong lĩnh vực đầu tư, tài chính là các nhà làm chính sách, CEO, CFO, CIO các ngân hàng, công ty chứng khoán, quỹ đầu tư, công ty bất động sản, các hãng xếp hạng, công ty cung cấp dữ liệu và hàng trăm nhà đầu tư có kinh nghiệm lâu năm trên thị trường chứng khoán và bất động sản.

Diễn đàn hứa hẹn mang lại không gian để các chuyên gia bàn luận về các xu hướng đầu tư mới, các góc nhìn chiến lược, mở ra nhiều ý tưởng đầu tư phù hợp cho giai đoạn mới. Đồng thời tạo cơ hội gặp gỡ, kết nối giữa nhà đầu tư và các đối tác tiềm năng trên thị trường.

Thông tin chi tiết chương trình: https://event.vietnambiz.vn/