Công bằng theo chiều dọc (Vertical Equity) trong nguyên tắc đánh thuế là gì?

Hình minh họa. Nguồn: GreenBiz

Công bằng theo chiều dọc (Vertical Equity)

Định nghĩa

Công bằng theo chiều dọc trong tiếng Anh là Vertical Equity. 

Công bằng theo chiều dọc là một phương pháp thu thuế thu nhập, trong đó các khoản thuế phải trả tăng theo số tiền thu nhập kiếm được. Nguyên tắc thúc đẩy đằng sau công bằng theo chiều dọc là những người có khả năng trả nhiều thuế hơn nên đóng góp nhiều hơn những người không có khả năng này.

Thuật ngữ liên quan

Thuế lũy tiến (Progressive tax) là loại thuế áp dụng mức thuế suất thấp hơn đối với người có thu nhập thấp và thuế suất cao hơn đối với những người có thu nhập cao, dựa trên khả năng chi trả của người nộp thuế.

Thuế theo tỉ lệ (Proportional Tax) là một hệ thống thuế thu nhập trong đó cùng một tỉ lệ thuế được đánh vào tất cả người nộp thuế, bất kể thu nhập của họ. Thuế tỉ lệ áp dụng cùng một mức thuế đối với người nộp thuế có thu nhập thấp, trung bình và cao.

Đặc trưng và ý nghĩa của công bằng theo chiều dọc

- Tính công bằng của một hệ thống thuế quyết định gánh nặng thuế có được phân phối công bằng trong dân chúng hay không. Nguyên tắc đánh thuế theo khả năng nộp thuế nói rằng số tiền thuế mà một cá nhân phải trả nên phụ thuộc vào mức độ gánh nặng thuế sẽ tạo ra trong mối liên hệ với sự giàu có của cá nhân.

Nguyên tắc đánh thuế theo khả năng nộp thuế làm phát sinh hai khái niệm về sự công bằng - công bằng theo chiều dọc và công bằng theo chiều ngang.

- Công bằng theo chiều dọc thúc đẩy nguyên tắc rằng những người có thu nhập cao hơn nên trả nhiều thuế hơn, thông qua thuế theo tỉ lệ hoặc thuế lũy tiến.

Trong thuế tỉ lệ, số tiền thuế phải trả tăng trực tiếp với thu nhập. Mọi người đều trả cùng một tỉ lệ phần trăm trên thu nhập vì thuế suất trung bình hiệu quả không thay đổi theo thu nhập.

Ví dụ về công bằng theo chiều dọc

Hãy xem xét một người nộp thuế kiếm được 100.000 đô la mỗi năm và một người khác kiếm được 50.000 đô la mỗi năm. Nếu thuế suất không đổi và tỉ lệ ở mức 15%, người có thu nhập cao hơn sẽ phải trả 15.000 đô la tiền thuế cho năm tính thuế nhất định, trong khi người nộp thuế có thu nhập thấp hơn sẽ có nghĩa vụ thuế là 7.500 đô la.

Với cùng một tỉ lệ được áp dụng trên tất cả các khoản thu nhập, các cá nhân có nhiều nguồn lực hoặc mức thu nhập cao hơn sẽ luôn phải trả nhiều thuế bằng tiền hơn so với người có thu nhập thấp hơn.

(Tài liệu tham khảo: Vertical Equity, Investopedia)