Công bằng theo chiều ngang (Horizontal Equity) trong nguyên tắc đánh thuế là gì?

Công bằng theo chiều ngang (Horizontal Equity)

Định nghĩa

Công bằng theo chiều ngang trong tiếng Anh là Horizontal Equity. Công bằng theo chiều ngang là một lí thuyết kinh tế cho rằng các cá nhân có thu nhập và tài sản tương tự phải trả cùng số tiền thuế. Hệ thống thuế càng trung lập thì càng được coi là công bằng theo chiều ngang.

Bản chất

Công bằng theo chiều ngang đề xuất một hệ thống thuế không dành ưu đãi cho một số cá nhân và công ty nhất định.

Trên thực tế, công bằng theo chiều ngang có liên quan đến khái niệm về tính trung lập về thuế vì nó bảo vệ người nộp thuế khỏi sự phân biệt đối xử tùy tiện, nghĩa là nếu hai cá nhân được hưởng lợi như nhau trước thuế, thì họ nên được hưởng lợi như nhau sau thuế.

Sự khác biệt giữa công bằng theo chiều ngang trái ngược với công bằng theo chiều dọc

- Công bằng theo chiều ngang trái ngược với công bằng theo chiều dọc.

- Công bằng theo chiều dọc là một phương pháp thu thuế thu nhập, trong đó mức thuế suất người nộp thuế phải chịu tăng theo mức thu nhập kiếm được. Nguyên tắc đằng sau công bằng theo chiều dọc là những người có khả năng nộp thuế nhiều hơn nên đóng góp nhiều hơn so với những người không có khả năng này.

- Cơ sở đằng sau lí thuyết công bằng theo chiều ngang là mọi người nên được đối xử như nhau bằng cách áp thuế cùng mức thuế thu nhập cho những người trong cùng nhóm thu nhập.

- Mặt khác, công bằng theo chiều dọc có liên quan đến phân phối lại của cải và khuyến khích một hệ thống thuế trong đó những người có thu nhập cao, hoặc những người có quyền tiếp cận với nhiều nguồn lực hơn, phải trả nhiều thuế hơn những người có thu nhập thấp.

Ví dụ

Nếu hai người nộp thuế kiếm được 50.000 đô la, theo công bằng theo chiều ngang, cả hai nên được đánh thuế ở cùng một tỉ lệ vì cả hai đều có cùng mức thu nhập.

Tuy nhiên, công bằng theo chiều ngang khó đạt được trong một hệ thống thuế, giống như ở Mỹ, với các kẽ hở của thuế, các khoản khấu trừ, tín dụng và ưu đãi. Sự hiện diện của bất kì khoản giảm thuế nào đồng nghĩa với việc các cá nhân có thu nhập và tài sản tương tự nhau sẽ không phải trả mức thuế như nhau.

Chẳng hạn như bằng cách cho phép các khoản thanh toán lãi thế chấp được khấu trừ từ thuế thu nhập, chính phủ tạo ra sự khác biệt trong thanh toán thuế giữa hai người nộp thuế có thể được coi là tương tự về mặt kinh tế.

(Tài liệu tham khảo: Horizontal Equity, Investopedia)