Nhà đầu tư điện gió không thể tiếp tục cuộc chơi nếu rủi ro cao, biên lợi nhuận thấp

Hàng nghìn tỷ đồng có nguy cơ bay theo gió

Trước ngày 31/10, không ít dự án điện gió rơi vào thế khó khi quả tạ COVID-19 khiến việc vận chuyển thiết bị khó khăn, chuyên gia nước ngoài khó nhập cảnh, công nhân không thể vào công trường...

Trước nguy cơ nhà máy không kịp vận hành thương mại (COD), không được hưởng cơ chế giá cố định (giá FIT) các nhà đầu tư tăng tốc chạy đua với thời gian. Tuy nhiên, đến giờ G, 84 dự án may mắn về bờ đúng hạn, còn 62 dự án chậm tiến độ vẫn đang chơi vơi giữa biển.

Về phương án xử lý với các dự án không kịp COD, Bộ Công Thương dự kiến áp dụng cơ chế đấu thầu, dựa theo chi phí đầu tư, vận hành để xác định mức giá mua điện hợp lý với chủ đầu tư.

Tuy nhiên, sau hơn một tháng, Bộ Công Thương vẫn chưa có phản hồi cụ thể về quy trình đấu thầu thế nào, các bước cụ thể ra sao để nhà đầu tư nghiên cứu.

Vận mệnh của 62 dự án điện gió với tổng công suất trên 3.479 MW đang rất mong manh, hàng nghìn tỷ đầu tư có nguy cơ bay theo gió.

Chia sẻ tại diễn đàn "Phát triển điện gió trong bối cảnh mới", ông Trịnh Đức Trường Sơn, Giám đốc Công ty TNHH MTV Năng lượng Viên An Cà Mau (Tài Tâm Group) cho biết dự án điện gió Viên An có công suất 50 MW với hạng mục xây dựng 16 trụ tua bin gió ngoài khơi và đường dây 35kV gom công suất điện về trạm 35/110kV.

"Giai đoạn nước rút rơi đúng vào thời điểm dịch COVID-19 phức tạp.

Việc vận chuyển tua bin từ nước ngoài về Việt Nam đã chậm trễ, từ cảng Vũng Tàu về nhà máy còn khó khăn hơn vì quy định của các địa phương rất khắt khe, yêu cầu cán bộ kỹ thuật phải thực hiện cách ly 14-21 ngày", ông Sơn nói.

Điều này xảy ra tương tự ở Cà Mau khi công ty đưa chuyên gia, công nhân vào triể khai làm đường dây, trạm biến áp, xây dựng móng trụ và lắp đặt tua bin. Vì vậy, dự án mới kịp lắp đặt 8 tua bin, không kịp về đích trước giờ G.

Ông Sơn cho biết với tổng đầu tư quá lớn lên tới 2.400 tỷ đồng, dự án không bỏ cuộc dù chậm vận hành. Hiện Viên An vẫn đang tiếp tục lắp đặt và hoàn thiện 8 tua bin còn lại.

"Dự án chậm tiến độ do nhiều lý do khách quan, chúng tôi mong muốn Chính phủ sẽ gia hạn giá FIT thêm 3-6 tháng.

Dù thế nào, chúng tôi cũng cần định hướng rõ ràng", ông Sơn nói.

Chia sẻ rủi ro và công bằng với nhà đầu tư

Dù là người về đích trong cuộc đua COD với 5 dự án điện gió tại Quảng Trị có tổng công suất 140MW, ông Nguyễn Hoàng Long, Tổng giám đốc CTCP Hạ tầng Gelex cũng thừa nhận không thể lường hết mọi rủi ro và nếu không kịp "deadline" thì thiệt hại sẽ rất lớn.

Ông Long chia sẻ Gelex tham gia thị trường điện vì nhìn thấy nhu cầu dài hạn, bền vững và thiết yếu, còn với riêng năng lượng tái tạo và cơ chế giá FIT thì phù hợp xu hướng thế giới, có thể thực hiện nhanh, và có tiềm năng lợi nhuận.

"Ai cũng nghĩ rằng các dự án rất tốt, doanh nghiệp sẽ được lợi rất nhiều. Nhưng ở góc độ nhà đầu tư và khi ra quyết định đầu tư, sẽ nhìn thấy những bất cập, rủi ro lớn nếu dự án không kịp vận hành thương mại. Cơ chế chính sách từ sớm cho trường hợp chậm COD là điều vô cùng quan trọng với những nhà đầu tư dự án", ông Long nói.

Tuy nhiên, nhà đầu tư không thể trả lời khoảng trống này. Khi tiến hành đầu tư, họ chấp nhận rủi ro và đặt niềm tin vào các nhà hoạch định chính sách cho trường hợp xấu.

Ngoài các nhà đầu tư, ngân hàng là đối tượng quan tâm đến các chính sách này. Bởi, trường hợp dự án vận hành thương mại đúng hạn, bán điện với giá FIT, nguồn tiền cho vay sẽ trở về và sinh lời.

Tuy nhiên, nếu cơ hội tuột khỏi tầm tay thì sẽ không rõ kịch bản xảy ra. Về lý thuyết, doanh thu có thể bằng 0 khi nhà máy có thể không được phát điện hoặc không được trả tiền.

Dù xác suất chuyện này xảy ra có thể chỉ 1% nhưng khi ra quyết định cho vay, ngân hàng khó chấp nhận chuyện đó. Nếu dự án không thành công, nhà đầu tư phải trao toàn bộ tài sản cho ngân hàng hoặc đầu tư toàn bộ bằng vốn chủ.

"Khi đó, mức chênh lệch giữa dự án về đích và không về đích quá lớn, thị trường có thể đổ vỡ, tạo ấn tượng xấu lên thị trường đầu tư Việt Nam.

Tuy nhà đầu tư chấp nhận rủi ro, nhưng không thể lường trước mọi tình huống. Ngay cả Nhà nước cũng đã phải có nhiều điều chỉnh chính sách, đối phó có phần bị động trước dịch COVID-19 bùng phát và gây tác động bất lợi đến nhiều doanh nghiệp, thì không nên để nhà đầu tư chịu mọi rủi ro", ông Long nói.

Vị này cho rằng lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt là điện gió khá mới mẻ, các khung chính sách chưa rõ ràng, doanh nghiệp "vừa làm, vừa hỏi, vừa sửa".

Điều cần thiết lúc này là kịch bản xử lý với các dự án không kịp COD để chủ đầu tư giải được bài toán đầu tư, tiếp tục triển khai, ngân hàng sẽ cân đối được nguồn vốn.

Yếu tố then chốt để nhà đầu tư quyết định đầu tư vào dự án nói chung là sự cân bằng giữa lợi nhuận kỳ vọng và rủi ro. Nếu lợi nhuận kỳ vọng giảm mà rủi ro vẫn cao thì nhà đầu tư rất khó để quyết định đầu tư.

Trên quan điểm đó, Nhà nước có thể tạo ra các phân khúc đầu tư như rủi ro cao – biên lợi nhuận kỳ vọng cao, rủi ro an toàn – biên lợi nhuận kỳ vọng thấp.

Điều này giúp các nhà hoạch định chính sách vẫn đạt được mục tiêu phát triển thị trường, nhà đầu tư có động lực tham gia các dự án.

Đồng quan điểm của ông Nguyễn Anh Tuấn, Chuyên gia năng lượng, nguyên Giám đốc Trung tâm Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương), ngành điện gió của Việt Nam đang trong giai đoạn "chuẩn bị", tiềm ẩn nhiều rủi ro khi thời gian thi công dài, chi phí lớn, công nghệ, nguyên vật liệu hoàn toàn phụ thuộc vào nhập khẩu…

"Toàn bộ rủi ro nằm trên vai nhà đầu tư. Do đó, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ cho sự phát triển của ngành năng lượng tái tạo phải mang tính chất dài hạn và ổn định.

Ngành điện gió muốn cất cánh cần chuẩn bị chuỗi cung ứng, nguồn lực tài chính. Đồng thời, hoàn thiện cơ chế chia sẻ rủi ro để thu hút đầu tư tư nhân trong lĩnh vực điện gió", ông Tuấn nói.