Vốn đi vay (Borrowings) của ngân hàng là gì? Các loại vốn đi vay

Hình minh họa (Nguồn: The Economic Times)

Vốn đi vay (Borrowings)

Vốn đi vay - danh từ, trong tiếng Anh được dùng bởi từ Borrowings.

Trong quá trình hoạt động, ngân hàng có thể vay vốn từ Ngân hàng Trung ương (NHTW) hay các tổ chức tín dụng (TCTD) khác, hoặc từ thị trường tài chính trong và ngoài nước. Nguồn vốn này gọi là vốn đi vay của ngân hàng. (Theo Giáo trình Ngân hàng Thương mại, NXB Thống kê)

Các loại vốn đi vay

Vay từ NHTW

Bất kì ngân hàng nào khi được NHTW cho phép thành lập hoạt động đều hưởng quyền vay tiền tại NHTW trong trường hợp thiếu hụt dự trữ hay quá thiếu tiền mặt. NHTW cấp tín dụng cho các ngân hàng thương mại chủ yếu dưới hai hình thức, đó là:

- Chiết khấu hay tái chiết khấu các chứng từ có giá.

- Cho vay thế chấp hay ứng trước.

Do vậy, tiền vay NHTW còn gọi là tiền chiết khấu hay ứng trước.

Hiện nay, Ngân hàng nhà nước Việt Nam áp dụng 3 hình thức cấp tín dụng sau:

- Chiết khấu, tái chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác.

- Cho vay có đảm bảo bằng cầm cố thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác.

- Cho vay lại theo hồ sơ tín dụng. Thường là các hồ sơ tín dụng hỗ trợ theo yêu cầu của nền kinh tế, như thu mua lương thực, nông sản; dự trữ vật tư, nguyên liệu; sản xuất hàng hóa XK thuộc diện ưu tiên...

Vay ngắn hạn từ các khoản dự trữ từ các TCTD khác 

Mục đích chính của loại vay này là nhằm đảm bảo dự trữ bắt buộc theo qui định của NHTW. Trong quá trình hoạt động, một số ngân hàng thương mại có những ngày cho vay quá nhiều dẫn đến sự thiếu hụt dự trữ bắt buộc tại NHTW. Trong khi đó lại có một vài ngân hàng thương mại khác thừa dự trữ.

Để đảm bảo dự trữ theo qui định của NHTW, ngân hàng thương mại thiếu hụt dự trữ sẽ vay ngân hàng thương mại có dự trữ dư thừa. Thời hạn của loại cho vay này rất ngắn, thường không quá một tuần.

Vay từ các công ty 

Ở các nước phát triển, ngân hàng thương mại có thể vay trực tiếp từ các công ty bằng các hình thức:

1. Vay ngắn hạn bằng các Hợp đồng mua lại:

Hợp đồng mua lại (Repurchase Agreement) là hợp đồng trong đó ngân hàng bán các tín phiếu kho bạc mà mình đang nắm giữ cho các tổ chức kinh tế đang tạm thời thừa tiền mặt, có kèm theo điều khoản mua lại số tín phiếu đó sau một vài ngày hay một và tuần với mức giá cao hơn.

2. Vay từ công ty mẹ:

Ở các nước phát triển, một công ty hoặc tập đoàn kinh doanh có thể là chủ của một hoặc nhiều ngân hàng thương mại. Khi ngân hàng thương mại phát hành trái phiếu hay giấy nợ để vay tiền từ thị trường, nó sẽ chịu sự quản lí và ràng buộc của NHTW về dự trữ, lãi suất và thủ tục.

Trong khi đó, nếu công ty mẹ thực hiện điều này, nó không bị ràng buộc về dự trữ, lãi suất do NHTW qui định, vì bản thân nó không phải là một ngân hàng.

Do đó, các công ty mẹ của ngân hàng thường thay thế nó phát hành trái phiếu, cổ phiếu công ty hay các loại thương phiếu để huy động vốn, sau đó chuyển vốn huy động được về cho ngân hàng hoạt động dưới hình thức cho vay lại.

Vay từ thị trường tài chính trong nước

Các ngân hàng thương mại có thể vay từ thị trường tài chính thông qua phát hành các chứng từ có giá sau đây.

1. Chứng chỉ tiền gửi có khả năng chuyển nhượng (Negotiable certificate of deposit):

Đây thực chất là các chứng chỉ tiền gửi có mệnh giá lớn, có thể mua đi bán lại trên thị trường khi chưa đáo hạn. Thời gian đáo hạn của loại chứng chỉ này thường không quá 6 tháng kể từ ngày phát hành.

2. Trái phiếu ngân hàng: 

Đây là công cụ vay nợ dài hạn của ngân hàng từ thị trường chứng khoán. Thời hạn vay thường từ 2 năm trở lên. Loại này có thể mua đi bán lại trên thị trường chứng khoán khi chưa đáo hạn. 

Vay nước ngoài

Các ngân hàng thương mại cũng có thể tìm kiếm nguồn vốn hoạt động từ việc phát hành trái phiếu nợ để vay tiền ở nước ngoài. Do loại tiền sử dụng trong thanh toán quốc tế hiện nay là USD cho nên vay tiền ở nước ngoài thường vay bằng USD.

Các ngân hàng thương mại ở Mỹ là những ngân hàng đi đầu trong việc vay tiền nước ngoài để hoạt động. Đó là những khoản vay mượn Euro Dollars, tức là những khoản tiền gửi bằng USD thuộc các ngân hàng nước ngoài hoặc những chi nhánh ở nước ngoài của các ngân hàng Mỹ.

Ở nhiều nước, việc phát hành loại trái phiếu Euro Dollars chỉ được giới hạn vào một số ngân hàng đặc biệt như Ngân hàng ngoại thương, Ngân hàng xuất nhập khẩu. (Theo Giáo trình Ngân hàng Thương mại, NXB Thống kê)