Thuế gián thu (Indirect tax) là gì? Ưu điểm và hạn chế

Hình minh họa

Thuế gián thu (Indirect tax)

Định nghĩa

Thuế gián thu trong tiếng Anh là Indirect tax. Thuế gián thu là loại thuế không trực tiếp đánh vào thu nhập và tài sản của người nộp thuế mà đánh một cách gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ.

Thuật ngữ liên quan

Thuế (Tax) được coi là khoản đóng góp bắt buộc mà mỗi tổ chức, cá nhân phải có nghĩa vụ đóng góp cho Nhà nước theo Luật định để đáp ứng nhu cầu chi tiêu cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước.

Đặc trưng của thuế là tính bắt buộc, tính không hoàn trả trực tiếp và tính pháp lí cao.

Các hình thức thuế, suy cho cùng đều đánh vào thu nhập của người nộp thuế.

Tuy nhiên, tùy thuộc vào phương thức đánh thuế - đánh một cách trực tiếp hay gián tiếp vào thu nhập mà người ta chia hệ thống thuế thành hai loại: thuế trực thu và thuế gián thu.

Bản chất của thuế gián thu

- Người sản xuất hàng hóa và cung ứng dịch vụ cộng thêm phần thuế vào trong giá bán hàng hóa và dịch vụ của mình. 

- Khi hàng hóa và dịch vụ được bán, người sản xuất thay mặt người tiêu dùng nộp khoản thuế gián thu cho Nhà nước.

Đặc điểm của thuế gián thu

- Người nộp thuế theo Luật và người trả thuế không đồng nhất với nhau. Cụ thể:

+ Chủ thể nộp thuế (đối tượng nộp thuế) là các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, cung ứng dịch vụ.

+ Chủ thể chịu thuế (đối tượng chịu thuế) là những người tiêu dùng cuối cùng.

- Thuế gián thu là một bộ phận cấu thành vào giá của hàng hóa, dịch vụ trên thị trường.

- Đồng thời, thuế gián thu cũng có ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh thông qua cơ chế giá cả trên thị trường.

Tuy nhiên, sự ảnh hưởng đó của thuế gián thu không những chịu sự chi phối của mối quan hệ cung cầu trên thị trường mà còn phụ thuộc vào bản chất của thị trường, mà trong đó có sự tác động của thuế, tức là thị trường đó cạnh tranh hay đôc quyền.

- Thuế gián thu có sự dịch chuyển gánh nặng thuế trong những trường hợp nhất định.

- Thuế gián thu mang tính lũy thoái.

- Thuộc vào loại thuế này, có các sắc thuế mà cơ sở đánh thuế là các khoản thu nhập dùng để tiêu dùng. Ở nước ta, thuế gián thu bao gồm: thuế giá trị gia tăng, thuế tiêu thụ đặc biệt, thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu, thuế bảo vệ môi trường...

Ưu điểm

- Dễ thu, dễ quản lí do đối tượng nộp là các tổ chức, cá nhân sản xuất, kinh doanh hàng hóa, cung ứng dịch vụ.

- Chủ thể chịu thuế không cảm nhận được gánh nặng thuế nên thường không có phản ứng với những thay đổi mức thuế.

Nhược điểm

- Do có tính lũy thoái nên mức độ đảm bảo công bằng không cao.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thuế, NXB Tài chính)