Thị trường mở (Open market) là gì? Cách thức vận hành thị trường mở

Hình minh họa (Nguồn: static.tapchitaichinh.vn)

Thị trường mở (Open market)

Khái niệm

Thị trường mở trong tiếng Anh là Open market.

Thị trường mở (Open market) là thị trường mà ở đó ngân hàng trung ương thực hiện nghiệp vụ mua bán các giấy tờ có giá ngắn hạn nhằm thực thi chính sách tiền tệ quốc gia thông qua việc làm thay đổi cơ số tiền tệ mà đặc biệt là tiền dự trữ trong hệ thống ngân hàng, qua đó tác động đến khối lượng tiền cung ứng.

Cách thức vận hành thị trường mở và phương thức mua bán giấy tờ có giá trên thị trường mở

Tùy thuộc mục tiêu hướng đến của chính sách tiền tệ là tác động nhằm làm tăng hay giảm cung tiền trong lưu thông mà Ngân hàng trung ương sẽ tổ chức phiên chào mua hay phiên chào bán giấy tờ có giá phù hợp với định hướng. Số lượng phiên thị trường mở được tổ chức cũng tùy thuộc vào nhu cầu điều hòa lưu thông tiền tệ.

Tại Việt Nam, thị trường mở được điều hành bởi Ban điều hành nghiệp vụ thị trường mở trực thuộc Ngân hàng Nhà nước. 

Ban điều hành có thẩm quyền quyết định các nội dung chủ yếu trong phiên giao dịch thị trường mở, bao gồm các yếu tố như các loại giấy tờ có giá cần mua/bán, khối lượng các loại giấy tờ có giá cần mua/bán, tỉ lệ giao dịch các loại giấy tờ có giá, phương thức đấu thầu, phương thức xét thầu, thời hạn của các giao dịch mua/bán có kì hạn, lãi suất mua/bán...

Các nội dung trên được ban điều hành đưa ra dựa trên các căn cứ:

+ Mục tiêu của chính sách tiền tệ trong từng giai đoạn

+ Kết quả dự báo vốn khả dụng (căn cứ vào những thông tin cung cấp từ tổ chức tín dụng như dự kiến vốn khả dụng của tổ chức tín dụng, nhu cầu mua/bán giấy tờ có giá của tổ chức tín dụng, hoạt động mua bán giấy tờ có giá giữa các tổ chức tín dụng...)

+ Khối lượng, lãi suất trúng thầu của các loại giấy tờ có giá mà Ngân hàng Nhà nước đã mua/bán tại phiên đấu thầu gần nhất

+ Tham khảo các loại lãi suất hiện hành trên thị trường

+ Tình hình hoạt động tái cấp vốn của Ngân hàng Nhà nước đối với các tổ chức tín dụng.

Mỗi phiên giao dịch thị trường mở chỉ áp dụng một trong các hình thức sau đây:

1. Giao dịch mua có kì hạn: là việc Ngân hàng Nhà nước mua và nhận quyền sở hữu giấy tờ có giá từ tổ chức tín dụng, đồng thời tổ chức tín dụng cam kết sẽ mua lại và nhận lại quyền sở hữu giấy tờ có giá đó sau một thời gian nhất định.

2. Giao dịch bán có kì hạn: là việc Ngân hàng Nhà nước bán và chuyển giao quyền sở hữu giấy tờ có giá từ tổ chức tín dụng, đồng thời cam kết sẽ mua lại và nhận lại quyền sở hữu giấy tờ có giá đó sau một thời gian nhất định.

3. Giao dịch mua hẳn: là việc Ngân hàng Nhà nước mua và nhận quyền sở hữu giấy tờ có giá từ tổ chức tín dụng, không kèm theo cam kết bán lại giấy tờ có giá.

4. Giao dịch bán hẳn: là việc Ngân hàng Nhà nước bán và chuyển giao quyền sở hữu giấy tờ có giá cho tổ chức tín dụng, không kèm theo cam kết mua lại giấy tờ có giá.

Nghiệp vụ thị trường mở được thực hiện thông qua phương thức đấu thầu gồm có: đấu thầu khối lượng và đấu thầu lãi suất.

Đấu thầu khối lượng là việc xét thầu trên cơ sở khối lượng dự thầu của  các tổ chức tín dụng, khối lượng giấy tờ có giá Ngân hàng Nhà nước cần mua hoặc bán và lãi suất do Ngân hàng Nhà nước thông báo.

Đấu thầu lãi suất là việc xét thầu trên cơ sở lãi suất dự thầu, khối lượng dự thầu của các tổ chức tín dụng và khối lượng giấy tờ có giá Ngân hàng Nhà nước cần mua hoặc bán.

Sơ đồ Qui trình đấu thầu trên thị trường mở ở Việt Nam

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường tài chính và các định chế tài chính, NXB Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh)