Lựa chọn tập thể (Collective choice) là gì?

Lựa chọn tập thể (Collective choice)

Định nghĩa

Lựa chọn tập thể trong tiếng Anh là collective choice. Lựa chọn tập thể còn gọi là lựa chọn xã hội.

Lựa chọn tập thể là quyết định được một nhóm người hay một người thay mặt cho một nhóm người đưa ra.

Lựa chọn tập thể liên quan đến việc tổng hợp các sở thích cá nhân bằng một số phương pháp như bỏ phiếu để tạo ra kết quả xã hội. Những phân tích đã chỉ ra rằng lựa chọn tập thể liên quan đến những nghịch lí dường như thách thức khả năng ra quyết định dân chủ công bằng.

Một trong số đó là định lí bất khả thi của Arrow, nguồn cảm hứng cho lĩnh vực lí thuyết lựa chọn xã hội rộng lớn hiện nay. Định lí này là hợp lệ không thể tranh cãi.

Nội dùng của lựa chọn tập thể

- Các nghiên cứu về nền kinh tế thị trường phần lớn quan tâm đến những quyết định do cá nhân đưa ra, nhưng trong tất cả các nền kinh tế, nhiều quyết định về phân phối nguồn lực do Chính phủ và các nhóm người đưa ra.

- Các nhà kinh tế quan tâm tới việc những quyết định tập thể đó được hình thành như thế nào và kết quả phân phối nguồn lực mà chúng tạo ra. Đặc biệt, các nhà kinh tế quan tâm tới tính tối ưu Pareto của các quyết định tập thể và mức độ phản ảnh sở thích cá nhân của chúng.

- Định đề về tính bất khả thi do Arrow đưa ra cho thấy có những khó khăn nghiêm trọng trong việc đạt tới sự lựa chọn tập thể từ những giá trị cá nhân.

Lí thuyết của Arrow còn cho thấy ngay cả những mức độ hợp lí vừa phải trong việc đưa ra các quyết định xã hội dựa trên cơ sở xếp hạng các ưu tiên đơn giản của các cá nhân trong cộng đồng cũng không thể đồng thời được đáp ứng bởi bất kì qui trình nào.

- Arrow chỉ rõ 5 điều kiện mà các lựa chọn xã hội phải đáp ứng để phản ánh các lựa chọn của các cá nhân, bao gồm: Tính phổ biến, tính đáp ứng, tính độc lập của các lựa chọn không liên quan, không áp đặt và không độc tài.

Định lí bất khả thi của Arrow tuyên bố rằng không thể tổ chức xã hội theo cách phản ánh sở thích cá nhân mà không vi phạm một trong 5 điều kiện trên.

(Tài liệu tham khảo: Từ điển Kinh tế học, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân; Investopedia; Springer link)