Chính sách lãi suất (Interest Rate Policy) là gì?

Hình minh họa.

Chính sách lãi suất

Khái niệm

Chính sách lãi suất trong tiếng Anh là Interest rate policy. 

Chính sách lãi suất là một chính sách trong đó Nhà nước sử dụng lãi suất như là một công cụ để điều chỉnh khối lượng tín dụng cung ứng cho nền kinh tế theo các mục tiêu của chiến lược phát triển nền kinh tế quốc dân.

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) là tổ chức được Chính phủ trao quyền thực hiện và quản lí việc thực hiện các chính sách tiền tệ và tín dụng của Nhà nước. Việc tăng hay giảm lãi suất tín dụng trên thị trường là theo sự chỉ đạo của NHNN. Người thực hiện việc tăng hay giảm lãi suất tín dụng là các tổ chức tín dụng và các ngân hàng chuyên doanh. 

Việc tăng giảm lãi suất tín dụng được tiến hành hoặc là bằng biện pháp hành chính hoặc là bằng các biện pháp kinh tế của NHNN. 

Biện pháp hành chính

- Phân loại lãi suất theo nguyên tắc đa dạng hóa lãi suất. Mỗi một loại lãi suất phục vụ cho một mục tiêu của chính sách tiền tệ khác nhau.

- Mỗi loại lãi suất có thể được qui định một mức lãi suất hoặc cũng có thể chia thành nhiều mức lãi suất khác nhau, có thể chia thành nhiều mức lãi suất, theo nguyên tắc lũy tiến hoặc lũy thoái. 

- NHNN qui định thay đổi tỉ lệ dự trữ bắt buộc đối với các tổ chức tín dụng. Việc thay đổi tỉ lệ này sẽ làm cho chi phí huy động vốn của các tổ chức tín dụng cũng thay đổi theo. NHNN sẽ qui định tăng tỉ lệ dự trữ bắt buộc khiến cho lượng tín dụng cung ứng cho thị trường sẽ bị giảm xuống một cách cơ học và khiến cho giá thành huy động vốn cho vay tăng lên, do đó tổ chức tín dụng sẽ phải tăng lãi suất cho vay, nhu cầu vay mượn vì thế sẽ bị giảm đi. 

Biện pháp kinh tế

- NHNN qui định lãi suất cơ bản cộng x% tạo thành lãi suất trần, trừ y% tạo thành lãi suất sàn. Các tổ chức tín dụng qui định lãi suất thỏa thuận với khách hàng trong giới hạn lãi suất trần và lãi suất sàn. 

- Biện pháp tác động đến sự biến động lãi suất tín dụng của các tổ chức tín dụng là NHNN thực hiện chính sách chiết khấu. Đây là chính sách dùng cách thay đổi tỉ suất chiết khấu lại khi các tổ chức tín dụng đều xin chiết khấu các thương phiếu hoặc các chứng từ có giá khác chưa đến hạn thanh toán để huy động vốn từ NHNN.

- Theo qui định của NHNN Việt Nam, các tổ chức tín dụng có thể "bán" lại các khoản tín dụng chưa đến hạn thanh toán mà mình đã cung ứng cho nền kinh tế quốc dân để vay lại từ NHNN. NHNN sẽ tái cấp vốn cho các tổ chức tín dụng theo một mức lãi suất tái cấp vốn qui định. Lãi suất tái cấp vốn cao hay thấp sẽ tác động trực tiếp đến việc hoạch định lãi suất tín dụng của các tổ chức tín dụng. 

Lãi suất tín dụng là công cụ của chính sách lãi suất

Trong nền sản xuất hàng hóa và kinh tế tiền tệ, tín dụng hình thành một cách khách quan và trở thành một bộ phận quan trọng của nền kinh tế quốc dân. Qui mô tín dụng phụ thuộc rất lớn vào lãi suất cao hay thấp. Nếu lãi suất quá cao, người ta phải hạn chế vay mượn tín dụng, vì "giá" tín dụng quá đắt.

Ngược lại, nếu lãi suất quá thấp, nhu cầu vay mượn sẽ tăng lên, vì "giá" tín dụng rẻ. Để tác động đến qui mô lưu thông tín dụng trên thị trường, Ngân hàng Trung ương sẽ sử dụng lãi suất như là một công cụ để điều chỉnh lưu thông tín dụng trên thị trường. 

- Lãi suất tín dụng có tác dụng trong huy động vốn

- Lãi suất tín dụng có tác động với đầu tư

- Lãi suất tín dụng có tác động tới tiêu dùng và tiết kiệm

- Lãi suất tín dụng có tác động tới tỉ giá hối đoái

- Lãi suất tín dụng là công cụ hữu hiệu chống lạm phát. 

(Theo Giáo trình Tài trợ thương mại quốc tế, trường ĐH Ngoại thương, NXB Thống kê)