Trung Quốc có thể lật ngược tình thế, biến điểm yếu của nền kinh tế thành cơ hội kiếm tiền mới?

Trong cái rủi có cái may

Một trong những rắc rối lớn mà Trung Quốc phải đối mặt trong những năm gần đây là sự già hóa và sụt giảm dân số. Xu hướng này gần như chắc chắn sẽ tiếp diễn trong năm 2025.

Tỷ suất sinh của Trung Quốc (hay trung bình số con một người phụ nữ sinh ra trong suốt cuộc đời) đã rơi xuống mức 1,1 - thấp hơn nhiều ngưỡng cần thiết để duy trì dân số ổn định là 2,1.

Trong khi đó, số người trên 60 tuổi được dự đoán sẽ tăng từ 300 triệu trong năm 2023 lên hơn 400 triệu người vào năm 2035. Điều đó có nghĩa là tỷ trọng của người cao tuổi trong dân số sẽ tăng từ 20% lên khoảng 30% trong vòng 12 năm. Đây rõ ràng là tín hiệu xấu đối với nền kinh tế thứ hai thế giới, bởi số người lớn tuổi cần được hỗ trợ thì tăng lên còn số người trẻ có thể làm việc lại ít đi.

Tuy nhiên, dường như các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc nghĩ rằng họ đã tìm thấy cái may trong vận rủi, đó là “nền kinh tế bạc”. Trong năm 2024, Hội đồng Nhà nước Trung Quốc đã công bố một văn bản chính sách về việc thúc đẩy nền kinh tế bạc nhằm cải thiện hạnh phúc và sức khỏe của người cao tuổi.

Văn bản này kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư vào những lĩnh vực thân thiện với người cao tuổi, ví dụ dịch vụ chăm sóc sức khỏe thông minh, sản phẩm chống lão hóa và các chuyến du lịch dưỡng già. Văn bản gợi ý: “Hãy quảng bá sản phẩm theo các chủ đề như chuyến du lịch hoài niệm và chuyến du lịch cho tuổi trẻ”.

Trung Quốc cũng kêu gọi các chính quyền địa phương phát triển những dịch vụ phù hợp hơn cho người già, bao gồm giao đồ ăn, chăm sóc sức khỏe tại gia hay các hoạt động bồi dưỡng văn hóa.

Tiềm năng lớn

Theo tờ Economist, tập trung vào các hàng hóa và dịch vụ cho những người tiêu dùng “tóc bạc” là chiến lược hợp lý. Nhu cầu của nhóm người cao tuổi sẽ ngày càng tăng và thế hệ người nghỉ hưu sắp tới có tiền để tiêu.

Liên Hợp Quốc ước tính nhóm tuổi đông nhất ở Trung Quốc là người từ 50 đến 60. Nhóm này gồm 230 triệu người và phần đông sẽ nghỉ hưu trong vòng 10 năm tiếp theo.

Giám đốc tài chính Tim Xie của Quantasing, công ty công nghệ giáo dục đã chuyển đổi trọng tâm sang nền kinh tế bạc từ năm 2022, chỉ ra: “Người lớn tuổi là nhóm giàu có nhất trong xã hội Trung Quốc hiện nay”.

Theo ông Xie, những người từ 45 tuổi trở lên đã dành phần lớn cuộc đời làm việc trong những năm nền kinh tế Trung Quốc bùng nổ nên họ có số tiền tiết kiệm đáng kể. Và khi nghỉ hưu, họ sẽ có thời gian để tiêu tiền.

Quantasing xây dựng các khóa học trực tuyến để giúp người về hưu tìm hiểu các thú vui như thiền, viết thư pháp và chơi piano. Công ty có 120 triệu người dùng nhưng chỉ 400.000 trong số đó trả học phí. Dẫu vậy, Quantasing kỳ vọng số người dùng trả tiền sẽ tăng lên khi họ mở rộng ra các sản phẩm sức khỏe và du lịch.

Trung tâm Nghiên cứu Lão hóa Trung Quốc - một tổ chức của chính phủ - ước tính giá trị các sản phẩm và dịch vụ bán cho người già hoặc sắp già trong năm 2024 sẽ đạt 7.000 tỷ nhân dân tệ (khoảng 1.000 tỷ USD), tương đương 6% GDP cả năm.

Trung tâm ước tính quy mô nền kinh tế bạc sẽ tăng lên 30.000 tỷ nhân dân tệ vào năm 2035 - tương ứng với 1/10 GDP quốc gia - và đạt 1/3 GDP năm 2050.

Các công ty Trung Quốc đang cố gắng bắt kịp làn sóng mới. Nền tảng dữ liệu Qichacha cho biết số lượt đăng ký thành lập doanh nghiệp để phục vụ cho nền kinh tế bạc đã tăng hơn 40% từ năm 2019 đến 2023.

Tuy nhiên, việc phát triển nền kinh tế bạc cũng đi kèm với nhiều thách thức. Người già dễ bị lừa đảo, đồng nghĩa với việc chính phủ Trung Quốc cần tăng cường các biện pháp bảo vệ người tiêu dùng trong nhóm tuổi này.

Giáo sư Chen Gong của Đại học Bắc Kinh cảnh báo có nhiều doanh nghiệp đang nhảy vào lĩnh vực này dù chưa tìm hiểu kỹ. Còn Giáo sư Cai Fang thuộc Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc thì chỉ ra rằng ngoài các sản phẩm tư nhân, người lớn tuổi cũng cần có thêm phúc lợi và dịch vụ công.