Tiền giấy (Paper Money) là gì? Các loại tiền giấy
Hình minh họa (Nguồn: Depositphotos)
Tiền giấy (Paper Money)
Tiền giấy - danh từ, trong tiếng Anh được dùng bởi cụm từ Paper money.
Tiền giấy là loại tiền tệ chính thức của một quốc gia được phát hành bởi Nhà nước, được lưu hành nhằm phục vụ cho các mục đích trao đổi và mua bán hàng hóa.
Việc in tiền giấy thường được qui định bởi Ngân hàng Trung ương hoặc Kho bạc quốc gia để phù hợp với chính sách tiền tệ. (Theo Investopedia)
Lịch sử ra đời của tiền giấy
Về nguồn gốc, có lẽ tiền giấy ra đời sớm nhất ở Trung Hoa. Thời đó các nhà buôn tổ chức thành hội gọi là "hội phi tiền" nhằm sử dụng tiền giấy để di chuyển từ nơi này sang nơi khác mà không phải dùng tiền vàng để tránh cướp bóc xảy ra dọc đường.
Đầu tiên, những thành viên của hội kí gửi một số vàng vào hội. Hội nhận số vàng này và cấp lại cho người gửi một thứ giấy gọi là "phi tiền". Người cầm giấy này có thể xuất trình phi tiền ở một chi nhánh khác của hội để đổi lấy vàng khi cần thiết. Chính phi tiền này là tiền thân của tiền giấy sau này.
Đến thế kỉ 17, Ngân hàng Amsterdam ở Hà Lan cũng bắt đầu nhận kí gửi vàng hay bạc và trao cho khách hàng kí gửi một giấy chứng chỉ xác nhận số vàng bạc kí gửi vào. Tờ giấy này có thể đem ra giao dịch và khi cần có thể đem đến ngân hàng Amsterdam đổi ra tiền vàng hay tiền bạc. (Theo Giáo trình Tiền tệ Ngân hàng, NXB Thống kê)
Các loại tiền giấy
Từ khi ra đời cho đến ngày nay, tiền giấy nói chung có hai loại: tiền giấy khả hoán và tiền giấy bất khả hoán.
Tiền giấy khả hoán (Convertible Paper Money)
Tiền giấy khả hoán là loại tiền in trên giấy để lưu hành thay cho tiền vàng (hay tiền bạc), kí gửi trong ngân hàng, không xuất hiện trong lưu thông, và bất cứ lúc nào người có tiền giấy đều có thể đem tiền giấy đến ngân hàng để đổi lấy vàng (hay bạc) theo giá trị ghi trên tiền giấy.
Chẳng hạn nếu Nhà nước định nghĩa 1 đơn vị tiền tệ (dollar hay franc) là 1 gram vàng thì một người nào đó khi kí gửi vào ngân hàng 1 kg vàng sẽ được ngân hàng phát hành cho 1.000 đơn vị tiền tệ. Người này có thể sử dụng số tiền giấy này trong lưu thông, nhưng khi cần vàng ông ta có thể mang 1.000 đơn vị tiền tệ này đến ngân hàng xin chuyển đổi ra 1 kg vàng.
Tiền giấy bất khả hoán (Inconvertible Paper Money)
Tiền giấy bất khả hoán là loại tiền in trên giấy để lưu hành thay cho tiền vàng hay tiền bạc, không xuất hiện trong lưu thông nhưng khi cần vàng hay bạc người ta không thể chuyển đổi nó ra vàng hay bạc theo hàm lượng như đã định nghĩa, mà phải mua vàng hay bạc theo giá thị trường.
Xét về mặt lịch sử, lúc đầu tiền giấy ra đời dưới hình thức khả hoán. Nhưng dần dần về sau, do lạm phát hoặc chiến tranh khiến cho dự trữ vàng của quốc gia dùng để hoán đổi tiền ra vàng bi hao hụt không còn đủ vàng để cho dân chúng có thể hoán đổi. Khi ấy Nhà nước phải phá giá đồng tiền.
Ví dụ, thay vì cho phép hoán đổi 1 dollar ra 1 gram vàng theo như định nghĩa thì Nhà nước chỉ cho phép hoán đổi 1 dollar ra 0,5 gram vàng, do dự trữ vàng hao hụt 50%. Điều này có nghĩa là Nhà nước đã phá giá tiền tệ 50%.
Nếu sau khi phá giá, nhu cầu chuyển đổi ra vàng của dân chúng vẫn ở mức cao, và nếu tiếp tục chính sách hoán đổi thì có nguy cơ dự trữ vàng sẽ cạn kiệt. Khi ấy Nhà nước tuyên bố ngừng hoán đổi tiền ra vàng, đồng tiền trở thành bất khả hoán.
Sau khi nền kinh tế khôi phục và tăng trưởng, dự trữ vàng tăng lên Nhà nước có thể xem xét cho đồng tiền có thể hoán đổi trở lại. Như vậy, tùy theo tình hình kinh tế và dự trữ vàng mà Nhà nưóc có thể áp dụng đồng tiền khả hoán hay bất khả hoán.
Nhưng kể từ những năm 1930 về sau này do hai nguyên nhân: chiến tranh và khủng hoảng kinh tế thế giới khiến cho dân chúng mất lòng tin vào đồng tiền nên đổ xô đến ngân hàng xin hoán đổi tiền giấy ra vàng.
Sự kiện này khiến dự trữ vàng cạn kiệt và hầu hết các nước đều tuyên bố ngừng hoán đổi tiền giấy ra vàng, chuyển sang sử dụng tiền giấy bất khả hoán cho đến ngày nay. (Theo Giáo trình Tiền tệ Ngân hàng, NXB Thống kê)
