Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực và danh nghĩa (Real and nominal risk free rates) là gì?

Hình minh hoạ (Nguồn: etftrends)

Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực và danh nghĩa

Khái niệm

Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực trong tiếng Anh được gọi là real risk-free rate hay real risk-free interest rate.

Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro danh nghĩa trong tiếng Anh được gọi là nominal risk-free rate hay nominal risk-free interest rate.

- Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực là tỉ lệ lãi suất cơ bản với giả định không có rủi ro lạm phát và không có rủi ro thanh toán. 

Một nhà đầu tư trong nền kinh tế không có rủi ro lạm phát hiểu rằng họ sẽ chắc chắn nhận được tiền vào đúng thời điểm đã thoả thuận và sẽ đòi hỏi tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực cho khoản đầu tư của anh ta.

Trước đây, chúng ta gọi tỉ lệ này là giá trị thời gian của tiền bởi vì nhà đầu tư hi sinh tiêu dùng khoản tiền đó trong một thời gian. Tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực là giá cả trao đổi giữa hàng hoá trong hiện tại với hàng hoá trong tương lai.

- Tỉ lệ lãi suất phi rủi ro danh nghĩa được xác định bởi tỉ lệ lãi suất thực cùng với các nhân tố tác động trên thị trường như lạm phát dự kiến và trạng thái của thị trường vốn.

Tỉ lệ lãi suất phi rủi ro danh nghĩa không ổn định trong dài hạn cũng như trong ngắn hạn, mặc dù những nhân tố tác động đến tỉ lệ lợi tức phi rủi ro danh nghĩa vẫn ổn định.

Nhân tố ảnh hưởng đến tỉ lệ lợi tức phi rủi ro thực

- Nhân tố chủ quan

Là sự ưu tiên về thời gian của một cá nhân khi tiêu dùng các khoản thu nhập. Khi một cá nhân từ bỏ tiêu dùng 100$ năm nay, anh ta sẽ đòi hỏi bao nhiêu một năm sau để bù đắp cho sự hi sinh đó? Nhu cầu đối với khoản tiền tiêu dùng hiện tại ảnh hưởng tới tỉ lệ lợi tức yêu cầu. 

Sự ưu tiên về thời gian của mỗi người là khác nhau và thị trường tạo ra một tỉ lệ tổng hợp bao gồm sự ưu tiên của tất cả các nhà đầu tư. Tỉ lệ tổng hợp này thay đổi dần theo thời gian bởi nó bị tác động bởi tất cả các nhà đầu tư trong nền kinh tế.

- Nhân tố khách quan 

Là tập hợp các cơ hội đầu tư trong nền kinh tế. Các cơ hội đầu tư được xác định lần lượt bởi tỉ lệ tăng trưởng thực trong dài hạn của nền kinh tế. Khi nền kinh tế phát triển nhanh, sẽ có nhiều cơ hội tốt hơn để đầu tư. 

Sự thay đổi tỉ lệ tăng trưởng thực trong dài hạn sẽ gây ra sự thay đổi trong tất cả các cơ hội đầu tư và sự thay đổi trong tỉ lệ lợi tức yêu cầu của các khoản đầu tư. 

Lúc này, các nhà đầu tư cung cấp vốn yêu cầu tỉ lệ lợi tức cao hơn khi tỉ lệ tăng trưởng thực cao, còn những người tìm kiếm các nguồn đầu tư cũng sẵn lòng trả lãi cao hơn bởi vì tỉ lệ tăng trưởng cao. 

Do đó, tồn tạo một mối quan hệ tỉ lệ thuận giữa tỉ lệ tăng trưởng thực của nền kinh tế và tỉ lệ lợi tức phi rủi ro.

Nhân tố tác động tới tỉ lệ lãi suất phi rủi ro danh nghĩa

- Trạng thái của thị trường vốn (nới lỏng hay thắt chặt)

Tỉ lệ lãi suất là giá cả được hình thành bởi cung và cầu về vốn trên thị trường vốn. Sự thay đổi trong trạng thái hoạt động của thị trường vốn là hiện tượng nhất thời do sự mất cân bằng tạm thời trong cung và cầu về vốn.

- Tỉ lệ lạm phát dự kiến

Có một điều đáng chú ý là nếu nhà đầu tư dự kiến mức giá cả chung sẽ tăng trong giai đoạn anh ta tiến hành đầu tư thì anh ta sẽ yêu cầu tỉ lệ thu nhập bao gồm cả phần bù đắp cho lạm phát.

Vì vậy, tỉ lệ lợi tức yêu cầu trên danh nghĩa của nhà đầu tư đối với khoản đầu tư phi rủi ro phải là:

NRFR = (1 + RFR thực tế) x (1 + tỉ lệ lạm phát dự kiến) - 1

Trong đó:

RRFR: tỉ lệ lợi tức thực phi rủi ro

NRFR: tỉ lệ lợi tức danh nghĩa phi rủi ro

Biến đổi công thức trên, ta có công thức tính tỉ lệ lợi tức thực đối với tài sản không rủi ro:

RRFR = [(1+ NRFR)/(1 + tỉ lệ lạm phát)] - 1

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Kinh tế Công cộng, 2012, NXB Đại học Kinh tế Quốc dân)