Quyền chọn cổ phiếu khích lệ (Incentive Stock Option - ISO) là gì? Đặc điểm

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ

Khái niệm

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ trong tiếng Anh là Incentive Stock Option, viết tắt là ISO.

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) là phúc lợi của công ty được trao cho nhân viên dưới dạng quyền mua cổ phiếu với giá chiết khấu cùng với khoản giảm thuế hấp dẫn trên lợi nhuận.

Lợi nhuận kiếm từ các quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) sẽ được đánh thuế theo tỉ lệ lãi vốn, chứ không phải từ tỉ lệ thu nhập tăng lên so với thu nhập thông thường.   

Mặt khác, quyền chọn cổ phiếu không tiêu chuẩn (NSO) bị đánh thuế như thu nhập thông thường.     

Nhìn chung, cổ phiếu ISO chỉ được trao cho quản lí cấp cao và nhân viên có giá trị đóng góp cao cho công ty. ISO cũng được xem là quyền chọn chứng khoán theo luật định hay tiêu chuẩn.     

Đặc điểm Quyền chọn cổ phiếu khích lệ 

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) được cung cấp bởi các công ty nhằm khuyến khích nhân viên làm việc lâu dài, cũng như đóng góp cho sự tăng trưởng và phát triển và tăng giá cổ phiếu công ty đó. 

Các quyền chọn ISO thường được ban hành bởi các công ty giao dịch công khai hoặc các công ty tư nhân có kế hoạch phát hành chứng khoán công khai vào một ngày trong tương lai.   

Các quyền chọn ISO có thể là một hình thức lương thưởng thay cho việc tăng lương truyền thống. 

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) giống như các phúc lợi khác, có thể được sử dụng như một cách để thu hút nhân tài, đặc biệt là khi một công ty hiện không đủ khả năng trả một mức lương cơ sở cạnh tranh như các đối thủ.   

Cách thức hoạt động Quyền chọn cổ phiếu khích lệ 

Các quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) được ban hành hay được cấp một với mức giá do công ty đặt ra, được gọi là giá thực hiện. Đây thường là mức giá mà cổ phiếu được định giá tại thời điểm đó. 

Các quyền chọn thường có một khoảng thời gian trao quyền trước khi chúng có thể được thực hiện, khoảng thời gian này cũng được thiết lập bởi công ty phát hành.   

Khi đến thời hạn giao quyền, nhân viên có thể mua cổ phiếu với giá thực hiện hay còn gọi là thực hiện quyền chọn. 

Sau đó, nhân viên có thể bán cổ phiếu với giá trị hiện tại trên thị trường lúc thực hiện quyền để thu lại khoản chênh lệch giữa giá thực hiện và giá bán là lợi nhuận.    

Các quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) phải được giữ hơn một năm kể từ ngày thực hiện và hai năm kể từ thời điểm cấp quyền. Tất nhiên, không có yếu tố nào đảm bảo giá cổ phiếu sẽ cao hơn giá thực hiện tại thời điểm nhân viên thực hiện quyền chọn. 

Nếu giá hiện hành thấp hơn, nhân viên có thể giữ các quyền chọn cho đến trước ngày đáo hạn quyền chọn để đợi thời điểm giá cổ phiếu tăng. 

Thông thường, quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) thường đáo hạn sau 10 năm.  

Thỏa thuận thuế cho Quyền chọn cổ phiếu khích lệ 

Các quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) được xử lí thuế thuận lợi hơn so với các quyền chọn cổ phiếu không tiêu chuẩn một phần là do chúng yêu cầu người sở hữu nắm giữ cổ phiếu trong một khoảng thời gian dài hơn.  

Điều này cũng giống với cổ phiếu thông thường. Cổ phiếu phải được nắm giữ trong khoảng thời gian hơn một năm để lợi nhuận từ việc bán cổ phiếu đủ điều kiện là lãi vốn tăng lên thay vì là thu nhập thông thường.   

Với quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO), cổ phiếu phải được giữ trong hơn một năm kể từ ngày thực hiện và hai năm kể từ thời điểm cấp quyền. Cả hai điều kiện này phải được đáp ứng để lợi nhuận thu được được xem là lãi vốn thay vì thu nhập kiếm được.   

Giả sử một công ty cấp 100 quyền chọn cổ phiếu khích lệ cho nhân viên vào ngày 1 tháng 12 năm 2019. Nhân viên có thể thực hiện quyền chọn hoặc mua 100 cổ phiếu vào sau ngày 1 tháng 12 năm 2021. 

Sau đó, người này có thể bán quyền chọn bất kì lúc sau một năm kể từ 1/12/2021 để lợi nhuận đủ điều kiện được coi là lãi vốn.   

Lợi nhuận chịu thuế là chênh lệch giữa giá thực hiện quyền chọn và giá thị trường tại thời điểm bán.   

Thuế suất 

Kể từ năm 2019, thuế suất khoản tăng vốn là 0%, 15% hoặc 20% tùy thuộc vào thu nhập của từng người nộp thuế.   

Thuế suất thuế thu nhập cá nhân dao động từ 12% đến 32% tùy theo thu nhập người nộp thuế.   

Quyền chọn cổ phiếu khích lệ (ISO) và Quyền chọn cổ phiếu không tiêu chuẩn (NSO) 

Lợi nhuận từ việc bán quyền chọn cổ phiếu không tiêu chuẩn (NSO) có thể bị đánh thuế dưới dạng thu nhập thông thường hoặc dưới dạng kết hợp giữa thu nhập thông thường và tăng lãi vốn tùy thuộc vào thời gian chúng được bán sau khi quyền chọn được thực hiện. 

Ngoài ra, một số giá trị của NSO có thể phải chịu thuế thu nhập được khấu trừ ngay khi các quyền này được thực hiện. Mặt khác, các quyền chọn ISO không cần phải báo cáo cho đến khi có lợi nhuận.   

Đối với nhân viên, nhược điểm của ISO là rủi ro lớn hơn do thời gian chờ đợi trước khi có thể thực hiện hay bán các quyền chọn lâu hơn.   

Ngoài ra còn có rủi ro việc bán ISO có thể tạo ra lợi nhuận đủ lớn để nhân viện phải chịu thuế tối thiểu thay thế. 

Tuy nhiên, thuế này thường chỉ áp dụng cho những người có thu nhập rất cao hoặc các phần thưởng quyền chọn phải có giá trị rất lớn.   

(Theo Investopedia)