Mùa đông khắc nghiệt của các hãng xe

Cái giá của sự gián đoạn chuỗi cung ứng là gì? Đối với. Toyota là 520 USD - đây là ước tính phần chi phí sản xuất tăng lên trên mỗi chiếc xe khi cuộc chiến tại Ukraine đẩy chuỗi cung ứng rơi vào tình cảnh hỗn loạn và giá nguyên liệu thô tăng vọt. Phép tính đơn giản là nhân 520 USD/xe với số lượng 10 triệu xe mà hãng dự kiến xuất xưởng trong năm nay, chúng ta được một con số khổng lồ.

Theo Seiji Sugiura, một nhà phân tích tại Viện nghiên cứu Tokai Tokyo cho hay 7 nhà sản xuất ô tô của Nhật Bản đang phải đối mặt với giá nguyên liệu tăng cao, ước tính tổng chi phí tăng khoảng 11,5 tỷ USD so với năm tài chính trước đó.

Toyota, Nissan và các hãng ô tô khác đang phải vật lộn để tăng sản lượng do tình trạng thiếu chip toàn cầu và mới đây là một trận động đất xảy ra ở Đông Bắc Nhật Bản. “Các nhà sản xuất ô tô có thể phần nào sẽ tìm cách giảm bớt sức nặng bằng việc cắt giảm chi phí, nhưng rất khó để cắt giảm tất cả những khoản tăng”, ông nói..

Dù thế, còn có những vấn đề nằm ngoài việc tăng chi phí nguyên liệu và nó đang tấn công trung tâm của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu: Nguồn linh kiện không có sẵn. “Niềm tin rằng chỉ cần đưa tiền, đặt hàng là 30.000 linh kiện lắp ráp lên một chiếc xe sẽ có sẵn và được giao ngay lập tức đang sụp đổ”, Sanshiro Fukao, một thành viên cấp cao tại Viện nghiên cứu Itochu, cảnh báo.

Tình trạng thiếu chip xuất hiện từ cuối năm 2020 đã đặt các công ty vào tình thế phải trữ nhiều chất bán dẫn hơn. Với xung đột gần đây tại Ukraine đi kèm các lệnh trừng phạt với Nga, vấn đề hiện nay các nhà sản xuất ô tô đang gặp phải lại là kim loại.

Giá palađi, niken và nhôm tăng lên mức cao kỷ lục vào đầu tháng 3. Palladium được sử dụng trong bộ chuyển đổi xúc tác ô tô, niken trong pin và nhôm trong các bộ phận ô tô. Khoảng 40% sản lượng palađi được xuất khẩu từ Nga với mỏ khai thác khổng lồ Norilsk Nickel. Trong đó, ngành ô tô chiếm hơn 80% tổng nhu cầu về kim loại này.

Đối mặt với khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn cung kim loại thay thế từ Nga, nhiều hãng xe đã tìm đến Nam Phi, nơi cũng chiếm 40% lượng xuất khẩu palađi của thế giới. Ông Hiroo Suzaki, Chủ tịch Impala Platinum Japan cho hay nhiều nhà sản xuất đã tìm đến.

“Việc mất nguồn cung tại Nga sẽ tác động đáng kể đến thị trường paladi. Các nhà sản xuất ô tô và người mua thường ký hợp đồng bao tiêu cả năm nên rất khó để đột ngột tăng cường khai thác nhằm đáp ứng nhu cầu của khách hàng mới”, ông nói.

Ngoài ra, thiệt hại về hình ảnh thương hiệu từ việc tiếp tục mua hàng của Nga là một rủi ro khác mà các hãng xe phải đong đếm. Một nhà phân phối kim loại ở Tokyo nói rằng công ty thường nhập paladi từ Nga, nhưng hiện tại họ phải cẩn thận đánh giá tình hình vì không muốn bị tẩy chay như Shell - công ty đã tiếp tục mua dầu của Nga trong những ngày đầu xảy ra xung đột.

Xu hướng điện khí hóa ngành ô tô cũng đang khiến các nhà phân phối kim loại điều chỉnh lại cách phản ứng với sự thiếu hụt nguồn cung trên thị trường. “Ngành công nghiệp ô tô chuyển sang xe điện, nhu cầu về paladi sẽ giảm dần”, ông Mikio Fujita, nhà phân tích thị trường cấp cao của Johnson Matthey cho hay. Vì vậy, mặc dù giá paladi đã tăng gần đây song sản lượng được sự báo khó có thể tăng đột biến, theo vị chuyên gia này.

Một câu chuyện khác với niken. Norilsk Nickel của Nga là nhà sản xuất kim loại lớn thứ 5 thế giới, chiếm khoảng 6% sản lượng toàn cầu, theo Wood Mackenzie. Khoảng một nửa đến tay khách hàng ở châu Âu, phần còn lại hướng đến Trung Quốc. Nhu cầu dự kiến sẽ tăng vọt khi doanh số bán xe điện tăng nhanh.

Các kho trữ niken đang cạn kiệt với số lượng hàng tồn kho trong kho hàng tại London Metal Exchange giảm xuống còn 73.000 tấn - tương đương với nhu cầu đủ dùng trong một tháng. Một năm trước đó, con số này là 260.000 tấn.

Trong khi đó giá nhôm tăng cao khiến nhiều người lo ngại về một kịch bản năm 2018 được lặp lại, khi Mỹ áp các biện pháp trừng phạt lên nhà cung cấp nhôm lớn từ Nga - công ty Rusal. Nga đang là nhà sản xuất nhôm lớn thứ 2 thế giới, chiếm 5% sản lượng toàn cầu.

“Những kim loại này không thiết yếu như dầu, và do đó có khả năng gặp rủi ro về nguồn cung hoặc trở thành mục tiêu của các lệnh trừng phạt”, Takayuki Honma, nhà kinh tế trưởng tại Sumitomo Corporation Global Research, cho biết.

Về phía người tiêu dùng, những khó khăn mà nhà sản xuất ô tô gặp phải có thể sẽ khiến họ phải chi nhiều hơn để sở hữu xe trong tương lai. Tháng 3, Tesla đã tăng giá bán tại Mỹ và Trung Quốc - đợt tăng giá lần thứ hai trong vòng chưa đầy 1 tuần do chi phí vật liệu và hậu cần.

Các nàh sản xuất ô tô đang tìm kiếm giải pháp ở bất cứ đâu họ có thể. Liên minh Nissan-Renault-Mitsubishi cho biết giảm chi phí nguyên liệu là một quá trình xuyên suốt. Các đơn vị trong liên minh này chia sẻ với nhau các nguyên liệu chính từ niken tới lithium.

Những công ty khác lại chọn cách đầu tư vào nghiên cứu để tìm ra các lựa chọn nguyên liệu thay thế, ít rủi ro hơn chẳng hạn như coban.