Vì sao các vương quốc dầu khí ở Vùng Vịnh đầu tư hàng tỷ USD vào năng lượng tái tạo?

Theo Economist, Các Tiểu Vương Quốc Arab Thống nhất (UAE) đang ngồi trên trữ lượng nhiên liệu hóa thạch khổng lồ. ADNOC, công ty dầu khí quốc gia của UAE, là một trong những nhà sản xuất nhiên liệu lớn nhất thế giới. 

Hai tháng trước, ADNOC vừa tổ chức một cuộc hội thảo về năng lượng. Điều bất ngờ là, trong hội thảo này, ông Sultan Al Jaber, Bộ trưởng Năng lượng của UAE, lại nhấn mạnh tầm quan trọng của việc đầu tư vào nhiên liệu sạch.

Trong quá khứ, ngành năng lượng của Vùng Vịnh thường cố gắng bênh vực cho năng lượng hóa thạch. Giờ đây, các quốc gia giàu có về nhiên liệu này lại đang cam kết từ bỏ dầu mỏ, khí đốt.

Arab Saudi và Kuwait đã tuyên bố sẽ phát thải ròng bằng không vào năm 2060. UAE và Oman đặt mục tiêu tương tự vào năm 2050.

Qatar không cam kết loại bỏ hoàn toàn khí nhà kính, nhưng hứa sẽ giảm 1/4 phát thải vào năm 2030. UAE thậm chí còn đăng cai hội nghị thượng đỉnh khí hậu của Liên Hợp Quốc vào năm 2023.

Người trụ lại cuối cùng

Một số người nghĩ rằng các nước Vùng Vịnh chỉ đang giả vờ quan tâm tới môi trường. Theo quan điểm trên, các chính phủ Vùng Vịnh quá phục thuộc vào doanh thu từ các tập đoàn năng lượng quốc doanh nên không thể thực sự nghiêm túc về việc từ bỏ nhiên liệu hóa thạch.

Tuy vậy, chiến lược đầu tư của các doanh nghiệp năng lượng tại đây lại đang kể một câu chuyện khác. 

Trước hết, ADNOC của UAE hay Aramco của Arab Saudi đang có kế hoạch đẩy mạnh sản xuất dầu mỏ và khí đốt. Nhờ giá năng lượng cao, các doanh nghiệp này dự kiến sẽ đầu tư tăng sản lượng. Chi phí đầu tư tài sản cố định (Capex) của Aramco vào 2022 dự kiến sẽ đạt khoảng 40 đến 50 tỷ USD.

Arab Saudi mong muốn nâng sản lượng từ 12 triệu thùng/ngày lên 13 triệu vào 2027. ADNOC sẽ chi 150 tỷ USD cho đến năm 2027 để nâng sản lượng từ 4 triệu lên 5 triệu thùng/ngày. Qatar Energy sẽ bỏ ra 80 tỷ USD từ 2021 đến 2025 nhằm tăng sản lượng khí hóa lỏng (LNG) thêm 2/3.

Với đa số doanh nghiệp năng lượng, tăng cường đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch trong quá trình chuyển đổi xanh là điên rồ về mặt tài chính. Theo ông Patrick Heller, Giám đốc chương trình tại Viện Quản lý Tài nguyên Thiên nhiên (NRGI), tất cả công ty dầu khí quốc gia trên thế giới đều muốn “trở thành người trụ lại cuối cùng”.

Những gã khổng lồ Vùng Vịnh, với trữ lượng dầu mỏ lớn và dễ khai thác, nhiều khả năng sẽ sống sót sau cùng. Và những khoản đầu tư vào sản xuất có thể sẽ mang lại lợi nhuận, ngay cả khi “nhu cầu toàn cầu giảm mạnh trong những năm tới”.

Bà Mariam Al-Shamma, chuyên gia của S&P Global, cho rằng các nước Vùng Vịnh hiểu rõ rằng những khách hàng tại thế giới phát triển sẽ từ bỏ nhiên liệu hóa thạch. Những chính sách như thuế carbon qua biên giới, vừa được EU thông qua hôm 18/12, là một hồi chuông cảnh báo.

“Để trở thành nhà sản xuất trụ lại cuối cùng, bạn không chỉ cần hạ giá thành”, bà nói. Để đảm bảo sự trường tồn, các doanh nghiệp dầu khí Vùng Vịnh muốn tạo ra nhiên liệu hóa thạch sạch nhất.

Vùng Vịnh hưởng lợi thế tự nhiên bởi trữ lượng nhiên liệu hóa thạch tại đây sản sinh ra ít khí thải nhất khi khai thác. Đồng thời, các quốc gia Arab cũng đang nỗ lực giảm mức độ phát thải trong khai thác hơn nữa.

ADNOC đã bỏ ra 3,6 tỷ USD để lắp dây cáp điện dưới biển cũng như những thiết bị khác, nhằm cung cấp năng lượng sạch cho những cơ sở khai thác ngoài khơi. Bà Al-Shamma cho rằng những loại dầu thô phát thải ít hơn có thể sẽ được bán với giá cao trong tương lai, tương tự với những gì đã xảy ra trên thị trường LNG.

Đảm bảo tương lai

Trụ cột thứ hai trong chiến lược của Vùng Vịnh liên quan đến việc đầu tư lợi nhuận từ nhiên liệu hóa thạch vào công nghệ năng lượng sạch trong tương lai. Các chính phủ trong khu vực đang đặt cược lớn vào thu hồi và lưu trữ carbon, năng lượng tái tạo và hydro.

Ông Jim Krane, chuyên gia năng lượng của Đại học Rice, nhận định rằng Arab Saudi có những vùng đất rộng lớn, trống trải, đầy nắng với địa chất phù hợp để lưu trữ carbon. Aramco có kế hoạch phát triển khả năng thu giữ, lưu trữ và sử dụng 11 triệu tấn CO2 mỗi năm, cũng như lắp đặt 12 gigawatt (GW) năng lượng gió, năng lượng mặt trời vào năm 2035.

Tổng cộng, Arab Saudi đặt mục tiêu xây dựng 54 GW năng lượng tái tạo vào 2032. Không chịu kém cạnh, UAE đang nhắm tới 100 GW năng lượng  tái tạo vào 2030.

Masdar, công ty năng lượng sạch nhà nước do ADNOC nắm cổ phần, sẽ trở thành nhà phát triển năng lượng sạch lớn thứ hai thế giới. Gần đây, Masdar đã mua lại một doanh nghiệp Anh chuyên phát triển công nghệ lưu trữ năng lượng.

Vùng Vịnh cũng đang đặt cược vào hydro. Vào năm 2021, UAE đã khánh thành nhà máy “hydro xanh” đầu tiên tại Vùng Vịnh. ACWA Power, một công ty điện lực của Arab Saudi, cũng gần như hoàn tất huy động vốn cho dự án hydro xanh trị giá 5 tỷ USD.

Oman, nước láng giềng có trữ lượng dầu mỏ nhỏ và khó khai thác hơn, đang xem xét khoản đầu tư 30 tỷ USD cho nhà máy hydro lớn nhất thế giới. 

Arab Saudi và UAE cũng đang tìm kiếm cơ hội đầu tư tại nước ngoài. Masdar đang tham gia vào một liên doanh hydro trị giá 10 tỷ USD ở Ai Cập, phát triển 4 GW năng lượng tái tạo và hydro xanh ở Azerbaijan, đầu tư vào một doanh nghiệp phát triển hydro xanh ở miền bắc nước Anh. 

ACWA Power đang chú ý tới những dự án hydro xanh trị giá hàng tỷ USD ở Ai Cập, Nam Phi và Thái Lan. Đến năm 2030, UAE và Arab Saudi muốn kiểm soát ít nhất 1/4 thị trường xuất khẩu hydro sạch trên toàn cầu.

Qatar đang chi hơn 1 tỷ USD cho nhà máy sản xuất “amoniac xanh” từ khí đốt, dự kiến khai trương vào 2026. Theo chuyên gia tư vấn Roland Berger, nếu nền kinh tế hydro cất cánh, Vùng Vịnh có thể kiếm được từ 120 đến 200 tỷ USD mỗi năm vào 2050.

Con số này vẫn ít hơn nhiều so với những gì Vùng Vịnh kiếm được từ dầu mỏ và khí đốt hiện nay. Chỉ riêng Aramco đã đạt doanh thu hơn 300 tỷ USD trong nửa đầu năm nay. Tuy vậy, khoản tiền này là tấm vé đảm bảo tương lai cho Vùng Vịnh, khi thế giới từ bỏ năng lượng hóa thạch.