Cuộc chiến dầu mỏ: Arab Saudi chọn đối đầu với Mỹ

Theo Financial Times, nửa thế kỷ trước, sau cuộc chiến Yom Kippur giữa Israel và các nước Arab, một tổ chức độc quyền của các nhà sản xuất dầu hàng đầu thế giới đã xuất hiện. 

Tổ chức Các nước Arab Xuất khẩu Dầu mỏ, bao gồm Arab Saudi và UAE đã ngừng cung cấp dầu cho các nước phương Tây ủng hộ Israel, gây ra cú sốc dầu đầu tiên.

Vào hôm 5/10, Tổ chức các nước xuất khẩu dầu mỏ và đồng minh (OPEC+), dẫn đầu bởi Arab Saudi và bao gồm cả Nga đã có động thái nhằm đảo lộn trật tự năng lượng thế giới.

Quyết định cắt giảm 2 triệu thùng dầu, hay 2% nguồn cung toàn cầu có vẻ khiêm tốn. Tuy vậy, động thái OPEC+ xảy ra khi giá dầu Brent đang ở mức 90 USD/thùng, cao gấp hai lần giá trung bình trong dài hạn.

Và quyết định này cũng đánh dấu sự chia rẽ mới và nguy hiểm giữa các nhà sản xuất và người tiêu thụ, giữa Mỹ với Arab Saudi.

Riyadh cắt sản lượng vào chỉ hai tháng rưỡi sau chuyến công du của Tổng thống Joe Biden và 5 tuần trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ của Mỹ. Chỉ vài ngày trước, phái đoàn từ Nhà Trắng đã đến Arab Saudi để ngăn vương quốc dầu mỏ không hạ sản lượng.

Ông Roger Diwan, một nhà quan sát OPEC kỳ cựu tại S&P Global cho biết động thái của OPEC+ đánh dấu “vũ khí hóa dầu mỏ”. Ông gợi ý rằng thời gian và địa điểm của cuộc họp là một thông điệp của liên minh.

“Sự hiện diện của Phó Thủ tướng Nga, người đang bị Mỹ trừng phạt, nhằm thảo luận vấn đề nguồn cung dầu đã gửi đi một thông điệp rõ ràng”, ông nói.

OPEC và các nhà nhập khẩu dầu phương Tây đã phải đối mặt với một cuộc va chạm trong nhiều năm. Những lo ngại về nóng lên toàn cầu và an ninh năng lượng đã khiến các chính phủ hạn chế sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Hành động này được các nhà sản xuất dầu coi như tấn công vào sinh kế của họ.

Nhắm tới “cartel người mua”

Các quan chức OPEC cho rằng chính quyền Tổng thống Biden đã "nổ súng trước" với những cam kết “chuyển đổi từ dầu mỏ” và mở ra kỷ nguyên năng lượng sạch, và dựa vào tổ chức này để giữ giá dầu ở mức thấp.

Theo quan điểm của OPEC, Washington cũng đã bắt đầu can thiệp vào thị trường dầu mỏ. Quyết định giải phóng Kho Dự trữ dầu Chiến lược (SPR) của chính quyền Tổng thống Biden đã gây khó khăn cho các thành viên OPEC.

Kế hoạch của Washington nhằm áp giá trần với dầu của Nga đã khiến các nhà sản xuất của OPEC phải cảnh giác.

Những nguồn tin của Financial Times cho biết OPEC lo ngại biện pháp này cũng có thể được sử dụng chống lại các thành viên trong tương lai, và trao quyền kiểm soát thị trường dầu mỏ vào tay người tiêu dùng giàu có.

Mỹ tuyên bố giá trần sẽ không được sử dụng rộng rãi, và đã có các cuộc đàm phán “mang tính xây dựng” với các nước OPEC.

Các nhà phân tích của JP Morgan cho biết quyết định cắt giảm sản lượng của OPEC+ “đưa ra một thông báo rằng liên minh sẽ phản đối bất cứ nỗ lực nào của ‘cartel người mua’ nhằm hạ giá dầu”. Cartel là hình thức thỏa thuận giữa các bên nhằm tạo ra một nhóm độc quyền, hành động vì mục đích chung.

Nhu cầu duy trì giá dầu cao cũng đóng vai trò quan trọng đối với quyết định của OPEC+. Ông Suhail Al Mazrouei, Bộ trưởng Năng lượng của UAE cho biết OPEC đã hành động để đảm bảo các nhà sản xuất sẽ tiếp tục đầu tư mở rộng khai thác.

Các bộ trưởng vùng Vịnh cũng không đồng ý với luận điểm của phương Tây rằng giá nhiên liệu tăng cao là do Nga gây ra, sau khi nước này tấn công Ukraine và cắt nguồn cung khí đốt sang châu Âu.

Ông Mazrouei cho rằng mỗi bên lại có một câu chuyện và OPEC “Không thể đứng về phía quốc gia này hay quốc gia kia”.

Tổng Thư ký OPEC, ông Haitham Al Ghais liên hệ quyết định hạ sản lượng với những khó khăn mà người tiêu dùng toàn cầu phải đối mặt, nhưng không đề cập trực tiếp tới cuộc chiến năng lượng giữa Moscow và Brussels. “Mọi thứ đều có giá, an ninh năng lượng cũng vậy”, ông nói.

Trở lại Washington, ông Amos Hochstein, cố vấn năng lượng toàn cầu của Tổng thống Biden và là một trong những đặc phái viên đã tham gia nỗ lực ngoại giao với Arab Saudi, đề xuất chính quyền tìm kiếm thêm sản lượng dầu trong nước.

Ông phát biểu sau cuộc họp OPEC+: “Chúng tôi sẽ làm việc với các đồng minh của Mỹ để tăng sản lượng và đảm bảo năng lực lọc dầu”.

“Trong vài tháng qua, chúng tôi đã trò chuyện với ban lãnh đạo của hầu hết mọi nhà sản xuất dầu lớn ở Mỹ, nói với họ rằng ‘Bạn cần gì để tăng sản lượng?’”, ông tiết lộ.

Việc tăng sản lượng trong nước cũng có thể sẽ là thách thức với chính quyền Tổng thống Biden. Các doanh nghiệp dầu khí giờ đây tập trung vào lợi nhuận hơn là mở rộng sản xuất.

Đầu nhiệm kỳ, chính quyền Tổng thống Biden cũng tìm cách hạn chế hoạch động khai thác dầu trên những vùng đất liên bang. Các đợt phát hành dầu từ SPR cũng đã đẩy kho dự trữ xuống mức thấp nhất kể từ 1984.

Ông Amrita Sen tại Energy Aspects cho biết: “Thời kỳ tăng trưởng hàng triệu thùng dầu mỗi ngày tại Mỹ đã qua rồi, OPEC có thể dễ dàng hành động hơn nhiều vì không còn phải lo sợ ngành công nghiệp dầu đá phiến của Mỹ tăng sản lượng đột ngột”.

"Không còn nhận lệnh từ Washington"

Với một số nhà bình luận ở Vùng Vịnh, cuộc khủng hoảng năng lượng đã củng cố tầm quan trọng của khu vực đối với thị trường toàn cầu.

Ông Abdulkhaleq Abdulla, Giáo sư chính trị của UAE cho biết: “Tại thời điểm này, mọi người đều cần dầu vùng Vịnh, cần Arab Saudi và UAE”.

“Một số người ở Mỹ chắc chắn không nhận ra rằng đã có một vùng Vịnh mới và chúng tôi không còn nhận lệnh từ Washington nữa”, ông nói.

Trong khi các quốc gia vùng Vịnh thể hiện sự tự tin, một số cũng đang ngày càng mất kiên nhẫn với sự không đáng tin cậy của Mỹ trong vai trò đối tác.

Riyadh ngày càng phàn nàn về những chính sách không thể đoán trước được của Mỹ, bao gồm với đối thủ lớn trong khu vực của Arab Saudi là Iran. Vương quốc này cũng bày tỏ lo ngại rằng Washington đã không cung cấp được mức độ an ninh thỏa đáng, bất chấp việc Mỹ là nhà cung cấp vũ khí cho nước này trong nhiều thập kỷ.

Ông Steven Cook, một thành viên cấp cao tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại cho biết Arab Saudi đang thực sự tin rằng “mình là trung tâm vũ trụ” và “được mọi người cần đến”.

Một quan chức cấp cao của Mỹ cho biết Trung Đông là trọng tâm chính đối với Nhà Trắng và nêu bật những nỗ lực của Washington trong việc duy trì thỏa thuận ngừng bắn ở Yeman, hội nghị gần đây của Tổng thống Biden cũng như các khoản đầu tư và hoạt động khác trong khu vực.

Về quyết định hạ sản lượng, các quan chức Arab Saudi khẳng định chính trị không có ảnh hưởng. Họ bác bỏ ý kiến cho rằng OPEC+ hành động gây hấn với Mỹ hay những nước khác và cũng không phải để bảo vệ Nga.

"Hãy cho tôi thấy đâu là sự hiếu chiến?" Hoàng tử Abdulaziz nói. "Đâu là ý định xấu?". Các quan chức Arab Saudi cũng khẳng định đang theo đuổi lợi ích của bản thân cũng như OPEC+, chứ không hành động theo lời kêu gọi của Nga.

Ưu tiên hàng đầu của Riyadh là bảo toàn giá dầu khi Thái tử Mohammed khởi động kế hoạch đầy tham vọng nhằm hiện đại hóa vương quốc, dự kiến sẽ ​​tiêu tốn hàng trăm tỷ USD.

Một quan chức cấp cao khác cho biết: “Chúng tôi đang hỗ trợ Arab Saudi, chúng tôi đang ủng hộ OPEC+ và chính bản thân mình. [Nga] đang nhận được một phần lợi ích do là thành viên trong liên minh. Chúng tôi không phải là một tổ chức từ thiện”.

Quan chức cấp cao này cho biết Riyadh hi vọng rằng Washington sẽ hạ nhiệt: “Chúng tôi hy vọng giai đoạn quan trọng này sẽ trôi qua sau cuộc bầu cử [giữa nhiệm kỳ] và những cái đầu lạnh sẽ thắng thế”.

“Mối quan hệ [giữa Mỹ và Arab Saudi] đã kéo dài 8 thập kỷ. Dù có một số thách thức, nhưng cuối cùng các nguyên tắc cơ bản đã rất vững chắc”, quan chức này cho biết.

Làm quá tay

Tuy nhiên, những người chỉ trích lại nói rằng vương quốc đã làm quá tay. Ông Paul Stevens, Giáo sự danh dự về năng lượng, môi trường và xã hội tại Đại học Dundee cho biết: “Mặc dù [phía Riyadh] sẽ phủ nhận, nhưng không quá khó để kết luận rằng [vương quốc] đang nói rằng chúng tôi rất vui khi được hỗ trợ Nga, thay vì Mỹ”.

Bà Amy Myers Jaffe, Giáo sư tại Đại học Tufts, cho biết vào thời điểm báo động về an ninh năng lượng, quyết định đẩy giá cao và trở thành đồng minh với Nga sẽ mang lại tai họa cho OPEC.

Bà Myers Jaffe nói: “Để ủng hộ yêu cầu cắt giảm sản lượng của Nga, OPEC đã đẩy nhanh quá trình sụp đổ của mình”.

“Bất cứ ai có thể rời bỏ dầu mỏ: chính phủ quốc gia, doanh nghiệp, thành phố, người tiêu dùng. Hành động của OPEC đã đóng thêm một chiếc đinh đóng vào chiếc quan tài đã được đóng sẵn".