Tính phi hiệu quả X (X-Inefficiency) là gì? Nội dung về tính phi hiệu quả X

Hình minh họa (Nguồn: tutor2u)

Tính phi hiệu quả X (X-Inefficiency)

Khái niệm

Tính phi hiệu quả X trong tiếng Anh là X-Inefficiency.

Tính phi hiệu quả X là khái niệm dùng để chỉ phần chênh lệch giữa mức chi phí cung thực hiện và mức chi phí tối thiểu có thể đạt được (minh họa trong hình).

Lí thuyết truyền thống về cung giả định rằng các doanh nghiệp luôn luôn hoạt động ở đường biên ngoài của các đường chi phí mà họ có thể đạt được. Nhưng ngược lại, tính phi hiệu quả X nhận định rằng nhìn chung các doanh nghiệp hoạt động ở phía trong đường biên ngoài.

Điều này có thể xảy ra khi tổ chức lao động không tốt do biên chế quá nhiều, quản lí và sử dụng không có hiệu quả các nguồn lực do bệnh quan liêu. Tính phi hiệu quả X có nhiều khả năng tồn tại ở các tổ chức lớn, đặc biệt công ty độc quyền không phải chịu sức ép cạnh tranh.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển kinh tế học, NXB Đại Học Kinh Tế Quốc Dân)

Nội dung về tính phi hiệu quả X

Với các hình thức thị trường khác ngoài cạnh tranh hoàn hảo, như độc quyền, sự kém hiệu quả sản xuất có thể tồn tại, sự thiếu cạnh tranh khiến cho việc sử dụng các công cụ kĩ thuật sản xuất không hiệu quả và hoạt động kinh doanh vẫn bình thường. Ngoài độc quyền, các nhà xã hội học đã xác định một số cách mà thị trường có thể tham gia tổ chức, và nó có thể bắt đầu từ hành vi trong lí thuyết kinh tế.

Sự chậm chạp trong tổ chức xảy ra khi các công ty lựa chọn sử dụng nhiều tài nguyên hơn mức cần thiết để tạo ra một mức sản lượng nhất định. Công suất không sử dụng dẫn đến tính không hiệu quả X. Sự chậm chạp trong tổ chức có thể được giải thích bởi vấn đề ông chủ và người đại diện.

Trong các công ty, việc sở hữu và quản lí là độc lập nhau. Cổ đông (ông chủ) bầu giám đốc (người đại diện) thay mặt họ và tối đa hóa giá trị cổ đông. Người giám đốc có thể đưa ra quyết định tối đa hóa mục tiêu của chính họ mà không phải của cổ đông, ví dụ: thuê thêm nhân viên để giảm khối lượng công việc của người quản lí. Điều này làm tăng chi phí đơn vị.

Tính phi hiệu quả X chỉ chú trọng vào các đầu ra được sản xuất với các đầu vào nhất định. Nó không tính đến việc liệu đầu vào là thứ tốt nhất sẽ được sử dụng hay liệu đầu ra là thứ tốt nhất để sản xuất hay không.

Ví dụ tương tự, một công ty thuê các bác sĩ phẫu thuật thần kinh để thực hiện các cuộc phẫu thuật có thể xảy ra tính phi hiệu quả X, mặc dù việc tái phân bổ các bác sĩ phẫu thuật để chữa bệnh sẽ hiệu quả hơn cho toàn xã hội. Theo nghĩa này, X kém hiệu quả tập trung vào hiệu quả sản xuất và giảm thiểu chi phí thay vì hiệu quả phân bổ và tối đa hóa phúc lợi.

(Tài liệu tham khảo: policonomics.com)