Thất bại của nhà nước (Failed state) là gì? Nguyên nhân dẫn đến thất bại của nhà nước và giải pháp

Hình ảnh minh họa (Nguồn: cdn.tuoitre.vn)

Thất bại của nhà nước (Failed state)

Khái niệm

Thất bại của nhà nước trong tiếng Anh là failed state.

Thất bại của nhà nước xảy ra khi sự can thiệp của nhà nước dẫn đến làm thất bại của thị trường trở nên trầm trọng hơn và dẫn tới những thất bại khác và/hoặc hệ lụy tiêu cực trong tương lai, gây hậu quả xấu cho phúc lợi cộng đồng.

Nguyên nhân dẫn đến thất bại của nhà nước

Các nguyên nhân dẫn đến thất bại của nhà nước có thể kể đến như:

- Động cơ chính trị vụ lợi

- Vấn đề trong hệ thống khuyến khích (cả khuyến khích kinh tế và khuyến khích phi kinh tế)

- Phân bổ nguồn lực một cách vụ lợi (Củng cố sự ủng hộ chính trị; "Chu kì chính trị" hay vấn đề nhiệm kì)

- Ảnh hưởng của nhóm đặc quyền, đặc lợi

- Sự thiển cận về mặt chính sách: Chính sách có xu hướng giữ nguyên hiện trạng (status-quo biased); chính sách có xu hướng tránh những thay đổi quan trọng; chính sách có xu hướng quan tâm quá mức tới những vấn đề ngắn hạn

- Khó lường hết được sự phản ứng của hệ thống chính trị xã hội bởi có sự ảnh hưởng của các nhân tố tới quá trình ra quyết định hay có sự ảnh hưởng bởi vận động hành lang

- Khó lường hết được phản ứng của bộ máy nhà nước: Đồng tình hay phản đối; vướng mắc chi phí thực hiện; hay có cơ hội cho cửa quyền, tham nhũng

- Khó lường hết được những phản ứng của thị trường: Thiếu thông tin về tình trạng thị trường; Thiếu hiểu biết về tương tác thị trường; Khó quan sát diễn biến thị trường

- Khu vực nhà nước có những vấn đề cố hữu: tính "độc quyền", thông tin bất cân xứng, ngoại tác, hàng hóa công

- Khó đánh giá đúng và đủ hiệu quả của việc ra và thực thi chính sách

- Khó đo lường hiệu quả của khu vực công

- Khó có "conterfactual" - không có đối chứng

- Phân cấp, phân quyền

Giải pháp cho thất bại của nhà nước

+ Kiểm soát và đối trọng

+ Sửa hệ thống khuyến khích

+ Giám sát các nhóm đặc quyền đặc lợi

+ Tìm hình thức can thiệp hiệu quả hơn

+ Điều tiết và trực tiếp sản xuất của doanh nghiệp nhà nước

+ Quay lại với cơ chế thị trường

+ Tư nhân hóa/cổ phần hóa

+ Tư nhân tham gia, hợp tác công tư

+ Về vấn đề người đại diện: Trong bộ máy công chức, ta phải phải cải thiện hoạt động của chính phủ như chỉ định rõ các nhiệm vụ cá nhân và phù hợp với khả năng xử lí thông tin của từng công chức và đảm bảo rằng mỗi công chức sẽ thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ mà nhà chính trị giao phó

+ Về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình: Tăng cường tính minh bạch và công khai trong việc xây dựng, thực thi chính sách; Tăng cường minh bạch trong hoạt động của chính phủ; Yêu cầu về trách nhiệm giải trình với người đại diện và với bộ máy quản lí nhà nước.

(Tài liệu tham khảo: Tài liệu Cơ sở phân tích chính sách kinh tế, TS. Vũ Sỹ Cường, Học viện Tài chính)