Nhân tử (Multiplier) là gì? Các thuộc tính quan trọng của nhân tử

Hình minh họa

Nhân tử (Multiplier)

Khái niệm 

Nhân tử hay còn gọi là số nhân trong tiếng Anh là Multiplier.

Nhân tử (Multiplier) là tỉ lệ tính bằng cách lấy phần thay đổi phát sinh trong sản lượng cân bằng chia cho mức thay đổi ban đầu trong chi tiêu hay tổng cầu.

Khái niệm liên quan

Khái niệm hiệu ứng nhân tử ám chỉ hiện tượng mức tăng hay giảm ban đầu trong việc tự chi tiêu (bộ phận chi tiêu không phụ thuộc vào thu nhập) đem lại mức tăng (giảm) cao hơn trong sản lượng và thu nhập quốc dân. 

Các thuộc tính quan trọng của nhân tử

Nhân tử có hai thuộc tính quan trọng cần lưu ý: 

(1) nó là một quá trình điều chỉnh qua nhiều vòng, chứ không phải là ảnh hưởng tức thời; 

(2) giá trị của nhân tử phụ thuộc vào tỉ lệ thu nhập tăng thêm được chi cho tiêu dùng (còn gọi là khuynh hướng tiêu dùng cận biên - c) tại mỗi vòng điều chỉnh.

Công thức tính nhân tử

Số nhân cũng là đại lượng nghịch đảo của khuynh hướng tiết kiệm cận biên (s). Vì vậy, nhân tử (A) được tính theo công thức: A = 1/(1 - c) = 1/s (với c + s = 1)

Công thức trên cho thấy, khuynh hướng tiêu dùng cận biên càng lớn (khuynh hướng tiết kiệm cận biên càng nhỏ), giá trị của số nhân càng lớn và ngược lại. Số nhân tính theo công  thức trên là số nhân của nền kinh tế giản đơn.

Trong nền kinh tế đóng có chính phủ, nó còn được gọi là số nhân chi tiêu của chính phủ A(g) để phân biệt với số nhân thuế [A(f) = - c/(1 - c)] trong trường hợp thuế độc lập với thu nhập. Nếu thuế của chính phủ phụ thuộc vào thu nhập quốc dân, nhân tử được bổ sung thêm thuế suất (t), gọi là số nhân có thuế: A = - c/[1 - c(1 - t)].

Trong nền kinh tế mở, nhân tử được bổ sung thêm khuynh hướng nhập khẩu cận biên (kí  hiệu là MPM, m), nhân tử được tính theo công thức A = - c/[1 - c(1 - t) + m]. Dạng cuối cùng này của số nhân được gọi là số nhân của nền kinh tế mở.

(Tài liệu tham khảo: Nguyễn Văn Ngọc, Từ điển Kinh tế học, Đại học Kinh tế Quốc dân)