Người thổi còi (Whistleblower) là ai? Bảo vệ người thổi còi

Người thổi còi

Khái niệm

Người thổi còi hay Người tố giác trong tiếng Anh được gọi là Whistleblower.

Người thổi còi là người biết và tố cáo về các hoạt động bất hợp pháp của một tổ chức. Họ có thể là nhân viên, nhà cung cấp (Supplier), nhà thầu (Contractor), khách hàng hoặc bất kì ai biết các hoạt động kinh doanh bất hợp pháp của tổ chức.

Ở Mỹ, người thổi còi được bảo vệ khỏi bị trả thù bởi rất nhiều các chương trình được thành lập bởi Cơ quan Quản lí An toàn và Sức khỏe Lao động Mỹ (Occupational Safety and Health Administration - OSHA), Đạo luật Sarbanes-Oxley và Ủy ban chứng khoán và sàn giao dịch Mỹ (Securities and Exchange Commission - SEC). 

Các nhân viên liên bang được bảo vệ bởi Đạo luật Bảo vệ Người thổi còi 1989 (Whistleblower Protection Act).

Nguồn gốc của thuật ngữ

Thuật ngữ "Whistleblower" đã được sử dụng từ thế kỉ 19. Tuy nhiên, Palph Nader đã chuyển ý nghĩa của thuật ngữ này từ tiêu cực sang tích cực, chiếc còi (Whistle) là một vật dụng dùng để cảnh báo hoặc kêu gọi sự chú ý và người thổi (Blower) là người đưa ra cảnh báo.

Cách giải thích ít phổ biến hơn là, các trọng tài trong thể thao cũng được gọi là người thổi còi khi họ cần cảnh báo đám đông, người chơi và huấn luyện viên có hành vi phạm luật. 

Các nhà báo và các nhà hoạt động chính trị đã sử dụng thuật ngữ này quá mức trong những năm 1960 làm thay đổi quan niệm của công chúng về thuật ngữ này cho đến ngày nay.

Bảo vệ người thổi còi

Những người thổi còi sẽ được bảo vệ khỏi bị trả thù nếu thông tin họ cung cấp được xác nhận là đúng. Việc bảo vệ có thể là cấm các công ty bị cáo thực hiện các hành động bất lợi hay có hại với phóng việc, các hành động đối kháng như giáng chức, chấm dứt hợp đồng lao động, khiển trách và các phản ứng trừng phạt khác. 

Ban hành các lệnh cấm các công ty yêu cầu người thổi còi phải bồi thường các tổn thất của công ty phát sinh trong quá trình điều tra hay thực hiện hình phạt.

Những người thổi còi nổi tiếng

Một trong những người thổi còi đáng chú ý nhất là W. Mark Felt mang mật danh là "Deep Throat", người đã tiết lộ cựu tổng thống Richard Nixon có liên quan tới các giao dịch bất hợp pháp trong vụ bê bối Watergate. 

Một người thổi còi nổi tiếng khác là Sherron Watkins, một cựu nhân viên của Enron, đã đưa các hành vi kế toán gian lận của công ty ra ánh sáng khiến công ty này phải ngừng hoạt động và cũng là lúc Đạo luật Sarbanes Oxley ra đời.

(Tài liệu tham khảo: Whistleblower, Investopedia)