Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (Government Bond Futures Contract) là gì?

Hình minh họa (Baodautu.vn)

Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ (Government Bond Futures Contract)

Khái niệm

Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ trong tiếng Anh gọi là Government Bond Futures Contract.

Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ là thỏa thuận mua hoặc bán tài sản cơ sở là trái phiếu chính phủ tại một mức giá xác định trước tại thời điểm cụ thể trong tương lai.

Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ được coi là công cụ chính trong quản lí rủi ro lãi suất. Các hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ thường được kết hợp với các hợp đồng tương lai tiền tệ để phòng ngừa rủi ro lãi suất ở thị trường nước ngoài cho các công ty đa quốc gia.

Hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ được niêm yết trên sở giao dịch với các điều khoản chuẩn hóa. 

Các yếu tố của hợp đồng tương lai trái phiếu Chính phủ

Tài sản cơ sở: Tài sản cơ sở của hợp đồng là trái phiếu chính phủ do chính phủ phát hành với thời gian đáo hạn từ một năm trở lên. Người sở hữu trái phiếu chính phủ thường được nhận lãi suất định kì (còn gọi là lãi suất coupon, lãi suất cuống phiếu) mỗi năm một lần hoặc mỗi năm hai lần, và được hoàn lại số tiền bằng mệnh giá khi đáo hạn trái phiếu.

Điểm cần chú ý đối với hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ là tài sản cơ sở của hợp đồng thường là một trái phiếu giả định (chỉ tồn tại trên lí thuyết) với thời hạn và lãi suất cuống phiếu (coupon) được ấn định sẵn. 

Nói cách khác, trái phiếu cơ sở của hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ có thể được lựa chọn với những điều khoản không giống bất kì trái phiếu thực tế nào đã và đang được phát hành và giao dịch trên thị trường.

Qui mô hợp đồng: Được qui định tùy theo từng sở giao dịch và loại trái phiếu cơ sở, nhưng thường là một giá trị bằng tiền tương ứng với mệnh giá của trái phiếu cơ sở.

Cách yết giá: Tùy theo thông lệ của từng sở giao dịch mà có hai dạng yết giá:

- Yết giá theo tỉ lệ phần trăm của mệnh giá

- Yết giá theo mức lãi suất yêu cầu 

Bước giá: Thường được xác định căn cứ vào qui ước yết giá của trái phiếu cơ sở

Các yếu tố khác như giờ giao dịch, tháng đáo hạn, ngày đáo hạn giới hạn biến động giá, thanh toán khi đáo hạn... đều được qui định cụ thể theo thông lệ của từng sở giao dịch chứng khoán phái sinh.

Trái phiếu được chấp nhận để chuyển giao: Do tài sản cơ sở của hợp đồng tương lai lãi suất dài hạn là một trái phiếu chính phủ giả định mang ý nghĩa lí thuyết, có thể không có sẵn trong thực tế, nên sở giao dịch nơi niêm yết hợp đồng thường công bố một danh mục (hay còn gọi là rổ) các trái phiếu được chấp nhận để chuyển giao khi đưa một mã hợp đồng trái phiếu chính phủ mới ra thị trường. 

Việc xác định nghĩa vụ cụ thể của bên bán và bên mua trong giao dịch hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ sẽ được căn cứ trên các trái phiếu thuộc rổ giao dịch này chứ không chỉ phụ thuộc vào trái phiếu giả định mô tả trong điều khoản hợp đồng. 

Một số ứng dụng của hợp đồng tương lai trái phiếu chính phủ-

- Giúp nhà đầu tư phòng ngừa rủi ro cho danh mục đầu tư trái phiếu đang nắm giữ khi giá trái phiếu có xu hướng giảm xuống (hay lãi suất thị trường có xu hướng tăng).

- Có thể sử dụng để phòng ngừa rủi ro cho khoản đầu tư dự định trong tương lai (vào danh mục trái phiếu) khi giá trái phiếu có xu hướng tăng lên (xu hướng lãi suất giảm).

- Là phương tiện để điều chỉnh độ biến động giá của danh mục, nhiều khi lãi suất thay đổi thông qua việc điều chỉnh thời gian đáo hạn bình quân của (danh mục) trái phiếu.

- Giúp thực hiện các quyết định phân bổ tài sản mang tính chiến thuật để đối phó với biến động trên thị trường mà không cần thay đổi cơ cấu danh mục tài sản đang nắm giữ.

- Nhà đầu tư có thể tìm kiếm lợi nhuận từ sự biến động lãi suất trên thị trường mà không cần thực hiện các giao dịch mua/bán trái phiếu trực tiếp trên thị trường cơ sở.

- Đem lại lợi thế đòn bẩy tài chính, qua đó tạo ra cơ hội để nhà đầu tư đạt được mức sinh lời cao hơn so với đầu tư trên thị trường trái phiếu).

- Đem lại cơ hội lợi nhuận từ những sai lệch giữa mức giá hợp lí của hợp đồng tương lai và giá giao dịch trên thị trường (thông qua giao dịch hạn chế chênh lệch giá).

 (Tài liệu tham khảo, Giáo trình Chứng khoán phái sinh & Thị trường chứng khoán phái sinh, NXB Lao Động)