Công nghệ thích hợp (Appropriate technology) là gì? Căn cứ xác định và nguyên tắc

Công nghệ thích hợp (tiếng Anh: Appropriate technology) là công nghệ đạt được các mục tiêu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và phù hợp với bối cảnh xung quanh.

19-09-2019

Hình minh hoạ (Nguồn: brandeis)

Công nghệ thích hợp

Khái niệm

Công nghệ thích hợp trong tiếng Anh được gọi là appropriate technology.

Công nghệ thích hợp là công nghệ đạt được các mục tiêu của quá trình phát triển kinh tế - xã hội và phù hợp với bối cảnh xung quanh.

Căn cứ xác định

Căn cứ xác định công nghệ thích hợp

Sự thích hợp của một công nghệ không phải do bản chất của công nghệ đó quyết định, mà được quyết định bởi mục tiêu và các yếu tố của bối cảnh xung quanh công nghệ.

Vì vậy, để xác định xem một công nghệ có thích hợp hay không người ta căn cứ vào mục tiêu đề ra đối với công nghệ, các yếu tố của bối cảnh xung quanh và thời gian.

Mục tiêu

Nói chung để thích hợp thì công nghệ phải phát huy tối đa được các tác động tích cực và hạn chế tối thiểu các tác động tiêu cực.

Tuy vậy, một tác động cụ thể có thể là tích cực hoặc tiêu cực phụ thuộc vào việc ai là người đưa ra phán xét, chẳng hạn, công nghệ có mức độ cơ giới hóa và tự động hóa cao có thể là tốt đối với chủ doanh nghiệp vì phải trả chi phí lao động thấp hơn.

Nhưng đối với người đứng đầu tổ chức công đoàn của doanh nghiệp thì đó là một tác động tiêu cực vì khi chủ doanh nghiệp chuyển từ công nghệ sử dụng nhiều lao động sang công nghệ sử dựng ít lao động hơn thì sẽ có một số công nhân sẽ bị mất việc làm.

Nguyên tắc

Việc phát triển công nghệ thích hợp phải tuân thủ các nguyên tắc sau

- Cân đối: một chiến lược cân đối cần phát triển công nghệ trong các lĩnh vực có thể; điều này đảm bảo sự độc lập công nghệ và kéo theo là độc lập về kinh tế và chính trị.

Chẳng hạn, nếu không phát triển công nghệ lúa gạo Việt Nam có thể rơi vào tình trạng thiếu gạo thì chúng ta không thể mua được đủ ở đâu để đáp ứng cho nhu cầu trong nước.

- Không thiên vị: trong một quốc gia có rất nhiều nhóm dân cư với thu nhập chênh lệch nhau rất nhiều và khác biệt về rất nhiều khía cạnh khác vì vậy sự phát triển công nghệ phải xem xét đến quyền lợi của tất cả các nhóm dân cư trong xã hội.

- Liên tục phải xem xét lại: bối cảnh xung quanh và mục tiêu là các yếu tố liên tục biến đổi theo thời gian, vì vậy chiến lược phát triển công nghệ cũng phải liên tục được điều chỉnh.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Quản lí công nghệ, Trung tâm đào tạo từ xa, ĐH Kinh tế quốc dân)

Đánh giá công nghệ (Technology assessment) là gì? Mục đích và nguyên tắc