Cổ phiếu thưởng (Bonus shares) là gì? Các trường hợp thưởng cổ phiếu

Hình minh họa. Nguồn: SAG RTA

Cổ phiếu thưởng (Bonus shares)

Định nghĩa

Cổ phiếu thưởng trong tiếng Anh là Bonus shares hay Bonus Stocks. Cổ phiếu thưởng là cổ phiếu tặng thêm được trao cho các cổ đông hiện tại mà không có bất kì chi phí bổ sung nào, dựa trên số cổ phần mà một cổ đông sở hữu.

Về bản chất, đây là các khoản thu nhập tích lũy của công ty không được đưa ra dưới dạng cổ tức, nhưng được chuyển đổi thành cổ phiếu miễn phí.

(Theo The Economic Times, Definition of 'Bonus Share')

Các trường hợp thưởng cổ phiếu

Có hai trường hợp thưởng cổ phiếu cần phải xem xét:

Trường hợp thứ nhất: Thưởng cho người có đóng góp lớn

- Trong các công ty cổ phần, có thể hiểu thưởng cổ phiếu là việc công ty dùng một số cổ phiếu (trước đây là của chung mọi cổ đông) để thưởng cho những người quản lí, cán bộ công nhân viên hay những người có đóng góp lớn đối với hoạt động của Công ty.

- Nguồn cổ phiếu dùng để thưởng thường là cổ phiếu quĩ. Trong trường hợp này, tổng giá trị sổ sách của công ty không thay đổi, lợi ích của người được thưởng là rõ ràng: tỉ lệ sở hữu công ty của họ sẽ tăng lên. Đối với những cổ đông không được thưởng, tỉ lệ sở hữu công ty của họ sẽ giảm đi.

- Mục đích: Đây là cách để công ty khuyến khích tinh thần làm việc và sự đóng góp của những người được thưởng, đặc biệt đối với những người quản lí, do đó hình thức thưởng cố phiếu này vẫn được Đại hội cổ đông thông qua.

Trường hợp thứ hai: Thưởng cho tất cả các cổ đông

- Đây là trường hợp nhiều công ty cổ phần ở Việt Nam trong thời gian gần đây hay áp dụng. Đó là việc tất cả các cổ đông của công ty được nhận thêm cổ phiếu mới theo một tỉ lệ nhất định.

Ví dụ: Cổ đông nắm giữ 5 cổ phiếu cũ được sẽ được nhận thêm 1 cổ phiếu mới. Khi đó, nhà đầu tư cần nắm được một số nguyên tắc sau:

Thứ nhất, công ty không nhận được nguồn vốn góp mới từ phía cổ đông hay từ bất kì nguồn nào, do đó vốn chủ sở hữu của các cổ đông không thay đổi. 

Thực chất, đây là việc làm tăng vốn điều lệ từ nguồn lợi nhuận để lại, hay nói cách khác, đây chỉ là việc chuyển đổi giữa các khoản mục trong nguồn vốn cổ đông: từ lợi nhuận để lại sang vốn điều lệ mà không làm thay đổi tổng nguồn vốn cổ đông.

Thứ hai, cổ phiếu được phát thêm cho cổ đông đã làm tăng số lượng cổ phiếu của công ty. Khi số lượng cổ phiếu tăng lên, nguồn vốn chủ sở hữu không đổi, giá trị sổ sách (được tính = Vốn chủ sở hữu / Tổng số cổ phần đang lưu hành trên thị trường) của cổ phiếu sẽ giảm theo tỉ lệ tương ứng. Tỉ lệ sở hữu công ty của mỗi cổ đông trước và sau khi phát hành thêm cổ phiếu là không đổi.

Thứ ba, đây thường là cách các công ty trên thế giới hiện nay trả cổ tức cho cổ đông bằng cổ phiếu (stock dividend) thay vì trả bằng tiền (cash dividend) bởi công ty muốn giữ lại tiền để mở rộng sản xuất kinh doanh hay đầu tư vào dự án mới.

- Ý nghĩa: Việc có lợi hay không của chính sách này đối với cổ đông được quyết định bởi sự thành công của kế hoạch đầu tư mới. 

Nếu kế hoạch này đem lại lợi nhuận cao, lượng tiền đầu tư của cổ đông sẽ được sử dụng hiệu quả, tổng giá trị của công ty sẽ tăng lên. Còn trong trường hợp ngược lại, điều này sẽ có ảnh hưởng không chỉ tới phần cổ phiếu mới được nhận thêm mà cả phần cổ phiếu các cổ đông đã nắm giữ trước đây.

Kết luận

Việc sử dụng thuật ngữ "cổ phiếu thưởng" theo nghĩa thứ hai thực chất là dùng sai. Điều này cũng gây ra rất nhiều tranh cãi, nhất là gần đây, khi Bộ Tài chính quyết định đánh thuế chứng khoán, và "cổ phiếu thưởng"  cũng là một trong các hạng mục bị đánh thuế. Nếu hiểu theo nghĩa thứ nhất thì việc đánh thuế là hợp lí, còn hiểu theo nghĩa thứ hai là bất hợp lí.

(Tài liệu tham khảo: Cổ phiếu thưởng - Bonus stock, Stockbiz)