Bloomberg: Nỗ lực giải quyết 4 vấn đề thương mại chính còn vướng mắc với Mỹ của Trung Quốc vẫn mập mờ

Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình (Ảnh: AFP)

Tại thời điểm đàm phán thương mại đổ vỡ hồi tháng 5, Mỹ đã đổ lỗi cho Trung Quốc vì rút lại cam kết về các vấn đề như cưỡng bức việc chuyển giao công nghệ. 

Trung Quốc cũng đáp trả bằng Sách Trắng, trong đó cáo buộc Mỹ đưa ra nhiều yêu cầu vô lí và lập luận rằng quan chức nước này đã đạt được "tiến bộ đáng chú ý" trong việc cải thiện môi trường kinh doanh trong nước.

Vậy, Trung Quốc đã cải cách thị trường đến đâu kể từ khi hai nước mở ra cuộc chiến thương mại hơn một năm trước? Các nhà phân tích Trung Quốc cho biết, tốc độ cải cách lấy thị trường làm trọng tâm đã tăng tốc đáng kể do cuộc thương chiến mà ông Trump khởi xướng.

Bloomberg đã tổng hợp tình trạng hiện tại của 4 lĩnh vực chính mà Washington và Bắc Kinh vẫn còn vướng mắc:

Khả năng tiếp cận thị trường

Theo một cuộc khảo sát niềm tin doanh nghiệp Phòng Thương mại châu Âu tại Trung Quốc công bố hồi tháng 5, 40% doanh nghiệp châu Âu cho biết Bắc Kinh đã cải thiện cơ hội tiếp cận thị trường của họ.

Việc sửa đổi danh sách hạn chế đầu tư nước ngoài vào tháng 6/2018 là bước tiến lớn nhất, giảm đáng kể số lượng lĩnh vực bị hạn chế hoặc cấm đầu tư. Bên cạnh đó, Bắc Kinh còn vạch ra mốc thời gian để loại bỏ giới hạn quyền sở hữu trong ngành dịch vụ tài chính và xe hơi.

Tiến bộ gần nhất là vào tháng 7/2019, khi Thủ tướng Lý Khắc Cường cho hay Trung Quốc sẽ thực hiện kế hoạch xóa bỏ giới hạn sở hữu nước ngoài đối với các công ty tài chính, từ công ty chứng khoán đến bảo hiểm nhân thọ sớm một năm, tức là vào năm 2020.

Tuy nhiên, cũng trong năm nay, Phòng thương mại Mỹ tại Trung Quốc cho biết các hạn chế gia nhập thị trường vẫn ảnh hưởng đến hơn một nửa số thành viên của họ, trong đó thách thức lớn nhất đến từ lĩnh vực công nghệ và nghiên cứu - phát triển. Cụ thể, có hơn 75% thành viên thuộc tổ chức này báo cáo các vấn đề như vậy.

Sở hữu trí tuệ

Nhiều doanh nghiệp Mỹ đã thừa nhận nỗ lực cải thiện luật bảo vệ sở hữu trí tuệ cũng như biện pháp thực thi của Trung Quốc trong những năm gần đây, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến bảo vệ thương hiệu và nhãn hiệu.

Tuy nhiên, họ vẫn cảm thấy chính sách của Bắc Kinh còn thiếu sót, Phòng Thương mại Mỹ tại Trung Quốc cho biết.

Vào tháng 4, Trung Quốc đã sửa đổi Luật Nhãn hiệu, theo đó tăng mức bồi thường trong tường hợp xâm phạm nhãn hiệu "gây ra lo ngại cho doanh nghiệp nước ngoài".

Ngoài ra, một cơ chế khiếu nại liên quan đến sở hữu trí tuệ cũng đã được trình lên Tòa án Nhân dân Tối cao. Đây là một tín hiệu tích cực khác từ phía Trung Quốc.

Bắc Kinh chỉ ra, mức phí bản quyền tăng là một bằng chứng cho thấy chính phủ nước này đang đi đúng hướng.

Năm 2018, Trung Quốc xếp hạng 52 trên 125 quốc gia trong Chỉ số Quyền Sở hữu Trí tuệ Quốc tế, không thay đổi thứ hạng so với năm trước đó nhưng tăng so với hạng 55 ghi nhận hồi năm 2016.

Cưỡng bức việc chuyển giao công nghệ

Chính phủ Trung Quốc đã phủ nhận cáo buộc cưỡng ép doanh nghiệp nước ngoài chia sẻ công nghệ, theo đó Bắc Kinh khẳng định cáo buộc này là "hoàn toàn vô căn cứ".

Tuy nhiên, chính phủ Trung Quốc đã thực hiện một loạt thay đổi pháp lí nhanh chóng, dường như được thiết lập để giúp Bắc Kinh đạt được thỏa thuận thương mại với Mỹ.

Trung Quốc sẽ ban hành một luật đầu tư nước ngoài, dự kiến có hiệu lực vào năm 2020, để cấm các cơ quan hành chính ép buộc doanh nghiệp chuyển giao công nghệ.

Bộ luật mới còn bao gồm khả năng phạt hình sự đối với các quan chức tiết lộ hoặc làm rò rỉ bí mật thương mại mà họ thu thập được từ tài liệu phê duyệt của cơ quan nhà nước.

Bộ luật này được thông qua vào tháng 3 chỉ sau vài tháng đệ trình, thay vì mất nhiều năm như thông thường. Một bản sửa đổi của Luật Cấp phép Hành chính cũng được phê duyệt vào tháng 4, trong đó cấm các quan chức tiết lộ bí mật thương mại và thông tin mật.

Nỗ lực này dường như vẫn chưa đủ để khiến quan chức Mỹ thỏa mãn, bởi họ cáo buộc Trung Quốc từng cam kết thay đổi trước đó nhưng không tuân theo.

Hồi tháng 5, Phòng Thương mại châu Âu cho biết luật đầu tư nói trên "chứa nhiều thuật ngữ rộng và sử dụng ngôn ngữ mơ hồ", tạo ra "bất ổn làm tổn hại niềm tin doanh nghiệp".

Chính sách công nghiệp

Đây được cho là vấn đề nhức nhối nhất vì nhiều chuyên gia đã phát hiện ra tham vọng bắt kịp và dẫn đầu lĩnh vực công nghệ cao của Bắc Kinh trong chính sách công nghiệp do nhà nước lãnh đạo và tài trợ.

Lập trường chính sách của chính phủ Trung Quốc đã thay đổi sau khi một số doanh nghiệp nước ngoài "làm căng".

Trong bản báo cáo công tác vào tháng 3 của mình, Thủ tướng Lý Khắc Cường đã hứa hẹn về chính sách "cạnh tranh trung lập", tức là doanh nghiệp nhà nước và tư nhân sẽ "được đối xử trên một nền tảng bình đẳng" và khả năng tiếp cận thị trường tương đương nhau.

Các nhà hoạch định chính sách cũng khéo léo trình bày kế hoạch của họ với thế giới. Nhờ đó, kế hoạch "Made in China 2025", một chương trình trợ cấp nhắm biến Trung Quốc thành cường quốc công nghệ cao trên toàn cầu, vốn khiến chính quyền Tổng thống Trump phật lòng, đã biến mất trước công chúng.

Tuy nhiên, cho đến nay, có rất ít bằng chứng cho thấy Trung Quốc đã thay đổi chính sách trợ cấp công nghiệp cao. Trái lại, Chủ tịch Tập Cận Bình còn thúc giục Bắc Kinh tăng gấp đôi nỗ lực để nền công nghiệp nước này sớm "đủ lông đủ cánh".

"Trước qui mô tăng trưởng, khả năng tiếp cận thị trường toàn cầu và khả năng cạnh tranh khủng khiếp của Trung Quốc, Bắc Kinh ngày càng phải mở cửa thị trường đến mức độ của các nền kinh tế tiên tiến khác", ông Daniel Rosen, đối tác tại Rhodium Group, cho hay. "Điều này chỉ đơn giản là chưa xảy ra".