Trung Quốc mở chiến dịch chống tham nhũng trong ngành tài chính ngay thời điểm kinh tế bấp bênh

Theo CNN, các ngân hàng và công ty bảo hiểm Trung Quốc đã trở thành tâm điểm của cuộc chiến chống tham nhũng tại Trung Quốc. Ủy ban Kiểm tra Kỷ luật Trung ương Trung Quốc (CCDI) đã điều tra hơn chục giám đốc điều hành cấp cao tại các tổ chức tài chính quan trọng nhất trong năm nay.

Theo CCDI, ba tên tuổi lớn đứng đầu hệ thống tài chính Trung Quốc đã bị điều tra hoặc buộc tội, trong đó có ông Li Xiaopeng - cựu chủ tịch của China Everbright, một trong những tập đoàn tài chính lớn và lâu đời nhất của nước này. Ông Li bị tình nghi “vi phạm nghiêm trọng luật pháp và kỷ luật”, CCDI cho biết hôm 5/4.

Everbright tuyên bố “hoàn toàn ủng hộ” quyết định trên và sẽ “hoàn toàn hợp tác” với cuộc điều tra về ông Li, người đã điều hành ngân hàng này trong 4 năm.

Ngày 31/3, các nhà chức trách đã mở một cuộc điều tra tương tự với Liu Liange, cựu chủ tịch Bank of China - ngân hàng lớn thứ 4 tại Trung Quốc. Ông Liu đã từ chức vào tháng trước với lý do “điều chỉnh công việc”.

Vào tháng 1, Chủ tịch của China Life Insurance Company, ông Wang Bin đã bị buộc tội nhận hối lộ và giấu tiền tiết kiệm ở nước ngoài. Ông bị CCDI điều tra lần đầu hồi tháng 1/2022.

Các nhà phân tích cho rằng ông Bao Fan, chủ ngân hàng đầu tư China Renaissance, cũng có thể là mục tiêu của chiến dịch chống tham nhũng. Ông Bao Fan vừa mất tích hồi tháng 2/2023, nhưng sau đó xuất hiện và cho biết đang “hợp tác với cơ quan điều tra”.

Tuần trước, CCDI tuyên bố sẽ kiểm tra hơn 30 công ty nhà nước lớn, bao gồm những gã khổng lồ như China Investment Corporation (CIC) - quỹ tài sản quốc gia trị giá hơn 1.000 tỷ USD của Bắc Kinh; Ngân hàng Phát triển Trung Quốc (CDB); Ngân hàng Nông nghiệp Trung Quốc ….

Ông Chongyi Feng, phó giáo sư Nghiên cứu Trung Quốc tại Đại học Công nghệ Sydney, cho biết: “[Những cuộc điều tra hiện nay] là làn sóng mới trong chiến dịch chống tham nhũng của Chủ tịch Tập Cận Bình [...] ”.

Kiểm soát ngành tài chính

Năm nay, cuộc chiến chống tham nhũng đang tập trung vào lĩnh vực tài chính. Ông Feng cho rằng có hai lý do để Bắc Kinh nhắm vào các chủ ngân hàng. “Tài chính là lĩnh vực cuối cùng trong ba lĩnh vực then chốt để ông Tập khẳng định quyền kiểm soát, sau quân đội và bộ máy an ninh [nội bộ]”, ông Feng ví ngành tài chính là “túi tiền” của nhà nước.

Chủ tịch Tập cũng cần kiểm soát lĩnh vực này để đối phó với “khủng hoảng kinh tế và tài chính ngày càng sâu sắc tại Trung Quốc” cũng như chuẩn bị cho một “cuộc chiến tài chính” với Mỹ.

Bắc Kinh đang đối mặt với một loạt thách thức trong nước và trên thế giới. Thị trường nhà ở đang trải qua thời kỳ suy thoái tồi tệ nhất từng được ghi nhận. Thất nghiệp ở nhóm tuổi thanh niên vẫn ở mức cao. Chính quyền địa phương đang gặp khó với gánh nặng nợ nần và đã phải cắt giảm phúc lợi.

Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc cũng đang ở mức thấp nhất trong nhiều thập kỷ, dẫn đến căng thẳng leo thang trong lĩnh vực công nghệ và đầu tư.

Đầu tư vào Trung Quốc ngày càng trở nên bấp bênh khi môi trường kinh doanh xấu đi và doanh nghiệp nước ngoài bị ảnh hưởng từ căng thẳng địa chính trị.

Khi nền kinh tế cố gắng phục hồi, Bắc Kinh đã trấn an khu vực tư nhân và mời gọi doanh nghiệp nước ngoài. Tuy nhiên, chiến dịch chống tham nhũng có thể khiến nhà đầu tư lo lắng.

Theo thống kê gần đây nhất của Ngân hàng trung ương Trung Quốc (PBoC), ngành ngân hàng và bảo hiểm nước này có tài sản lên tới 60.000 tỷ USD, tương đương 340% GDP hàng năm của Trung Quốc.

Mâu thuẫn mục tiêu?

Sau khi CEO mất tích, cổ phiếu của China Renaissance đã giảm 27% so với giữa tháng 2. Trước đó, nỗ lực chỉnh đốn lĩnh vực công nghệ của Bắc Kinh cũng khiến hàng trăm tỷ USD vốn hóa nhiều doanh nghiệp lớn như Alibaba bốc hơi.

Ông Neil Thomas, chuyên gia về chính trị Trung Quốc tại Viện Chính sách Xã hội Châu Á, nhận định: “Chiến dịch [chống tham nhũng] gần đây có thể làm tổn thương tâm lý của cả nhà đầu tư trong và ngoài nước, những người vốn đã lo lắng về môi trường chính trị”.

“Ông Tập vừa muốn vực dậy nền kinh tế Trung Quốc, vừa muốn nâng cao vai trò lãnh đạo của Đảng với doanh nghiệp tư nhân. Những mục tiêu này không triệt tiêu lẫn nhau, nhưng mục tiêu sau có khả năng hạn chế mục tiêu trước”.

“Cần phải trừng phạt mạnh tay hơn … tham nhũng trong các lĩnh vực như tài chính, doanh nghiệp nhà nước và mua bán ngũ cốc, nơi tập trung quyền lực, thâm dụng vốn cao và giàu tài nguyên”, CCDI tuyên bố.

Các chủ ngân hàng sẽ phải từ bỏ tham vọng trở thành “tinh hoa tài chính” và ngừng sao chép “cách thức của phương Tây”. Tuyên bố trên được đưa ra chỉ vài ngày sau khi ông Bao Fan - CEO của China Renaissance - bị thông báo mất tích. 

Ông Tập “có thể coi việc nhắm đến các nhân vật cấp cao trong ngành như CEO Bao Fan là một chiến lược hiệu quả để khiến toàn bộ lĩnh vực tài chính tuần thủ mạnh mẽ và chủ động hơn các mệnh lệnh chính trị”, ông Thomas nhận định. 

Vào năm 2020, ông trùm bất động sản Ren Zhiqiang đã mất tích trong vài tháng sau khi lên tiếng phản đối chính sách chống dịch COVID. Ông Ren sau đó đã bị kết án tù 18 năm vì tội tham nhũng.