Trò chơi tối hậu thư (Ultimatum game) là gì?

Hình minh họa

Trò chơi tối hậu thư (Ultimatum game)

Định nghĩa

Trò chơi tối hậu thư trong tiếng Anh là Ultimatum game. Trò chơi tối hậu thư có thể gọi tắt là trò chơi tối hậu.

Trò chơi tối hậu thư là một trò chơi kinh tế thực nghiệm trong đó hai bên tương tác với nhau một lần và ẩn danh. Cụ thể, người chơi đầu tiên đề xuất cách chia một khoản tiền với người chơi thứ hai (bên còn lại). Nếu người chơi thứ hai từ chối lời đề nghị phân chia này, cả hai sẽ không nhận được gì cả. Nếu người thứ hai chấp nhận, người thứ nhất nhận được phần tiền theo ý muốn và người thứ hai nhận phần còn lại.

Mô tả trò chơi tối hậu thư

Một nửa số người tham gia cuộc thử nghiệm đang trong phòng A và một nửa khác đang trong phòng B. Mỗi người tham gia trong phòng A sẽ được kết hợp ngẫu nhiên với một ai đó trong phòng B. Không ai biết người bắt cặp với mình là ai.

Những người tham gia tại phòng A (gọi là người đề nghị) được cho 10$ và có cơ hội chia cho người được chọn ngẫu nhiên tại phòng B (người đáp trả) một phần của 10$.

Những người tham gia tại phòng A có thể gửi số tiền bất kì - từ 0$, 1$, 2$, 3$, 4$, 5$, 6$, 7$, 8$, 9$ hay 10$.

Những người tham gia ở phòng B có thể chấp nhận số tiền được chia, tròn trường hợp này số tiền mỗi bên nhận được căn cứ vào tỉ lệ chia mà bên A đề nghị. Hoặc người tham gia tại phòng B có thể từ chối số tiền được gửi, trong trường hợp này cả hai bên sẽ không nhận được gì cả.

Nếu bạn là một người đề nghị tại phòng A. Bạn sẽ gửi cho người tham gia bắt cặp với bạn tại phòng B bao nhiêu? Hãy nhớ rằng bạn có thể gửi số tiền bất kì từ 0$ đến 10$ và người tham gia tại phòng B có thể chấp nhận lời đề nghị này, hoặc từ chối nó.

Trong trường hợp người tham gia kia từ chối, cả hai người sẽ không nhận được gì cả, ngược lại, nếu họ đồng ý, bạn gửi x$ và bạn giữ lại (10 - x)$.

Nhận định

Lí thuyết kinh tế cổ điển dự đoán rằng người đáp trả mang tính tư lợi sẽ chấp nhận bất kì số tiền dương nào. Người đề nghị nhận ra điều này sẽ đưa ra lời đề nghị nhỏ nhất có thể, chẳng hạn như 1$.

Trung bình, những người đề nghị gửi nhiều hơn phần chia tối thiểu có thể. Có lẽ bởi vì họ dự đoán rằng người đáp trả sẽ trả đũa lại lời đề nghị mà họ thấy không công bằng bằng cách từ chối chúng.

Qua nhiều thí nghiệm ở nhiều nước khác nhau với các mẫu người tham gia khác nhau, người đáp trả từ chối lời đề nghị thấp hơn 20% số tiền người đề nghị có (2 $ trong ví dụ trên) với tỉ lệ khoảng 50%.

(Tài liệu tham khảo: Tài chính hành vi, NXB Kinh tế TP. HCM; McGill CS)