Thị trường trái phiếu (Bond markets) là gì? Các loại thị trường trái phiếu

Hình minh họa (Nguồn: bonazcapital)

Thị trường trái phiếu (Bond markets)

Khái niệm

Thị trường trái phiếu hay thị trường nợ, thị trường tín dụng trong tiếng Anh được gọi là Bond markets.

Thị trường trái phiếu là thị trường mà hàng hoá được mua bán tại đó là các trái phiếu.

Trái phiếu là công cụ nợ, mà thực chất của việc phát hành các công cụ này là nhà phát hành đứng ra đi vay theo phương thức có hoàn trả cả gốc lẫn lãi. 

Người cho vay sẽ không chịu bất cứ trách nhiệm nào về kết quả hoạt động sử dụng vốn của người vay và trong mọi trường hợp, nhà phát hành phải có trách nhiệm hoàn trả cho phía chủ theo các cam kết đã được xác định trong hợp đồng vay. Trái phiếu thường có thời hạn xác định, có thể là trung hạn hay dài hạn.

Các thị trường trái phiếu

- Thị trường trái phiếu Chính phủ

Thị trường trái phiếu Chính phủ đóng vai trò then chốt trên thị trường trái phiếu, nhằm đáp ứng 2 mục tiêu là kênh huy động vốn hiệu quả cho ngân sách Nhà nước và là thị trường chuẩn cho thị trường tài chính.

+ Về mục đích phát hành: 

Trái phiếu Chính phủ do Bộ Tài chính phát hành nhằm mục đích huy động vốn cho ngân sách Nhà nước.

+ Về kế hoạch phát hành: 

Kế hoạch phát hành trái phiếu Chính phủ được Kho bạc Nhà nước công bố hàng năm. Ngoài ra, tại thời điểm đầu quí, Kho bạc Nhà nước công bố khối lượng phát hành dự kiến trong quí chia theo từng kì hạn để các nhà đầu tư chủ động bố trí nguồn vốn tham gia vào các phiên phát hành trái phiếu Chính phủ.

+ Về phương thức phát hành: 

Trái phiếu Chính phủ được phát hành theo các phương thức đấu thầu; bảo lãnh; bán lẻ. 

Sau khi phát hành, trái phiếu Chính phủ được đăng kí, lưu kí tại Trung tâm Lưu kí Chứng khoán và niêm yết, giao dịch tại Sở Giao dịch Chứng khoán nhằm tăng tính thanh khoản của trái phiếu. Hiện tại, chủ yếu trái phiếu Chính phủ được phát hành theo hình thức đấu thầu tại Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội.

+ Về nhà tạo lập thị trường: 

 Nhà tạo lập thị trường là đối tượng duy nhất được tham gia vào các phiên phát hành trái phiếu Chính phủ, trái phiếu Chính phủ bảo lãnh theo phương thức đấu thầu để mua trái phiếu cho chính mình hoặc mua cho khách hàng. 

Hàng năm, Bộ Tài chính đánh giá, xếp hạng về mức độ tham gia của nhà tạo lập thị trường theo các tiêu chí: tình hình tài chính doanh nghiệp, sự tham gia trên thị trường sơ cấp, sự tham gia trên thị trường thứ cấp.

- Thị trường trái phiếu chính phủ bảo lãnh

Thị trường trái phiếu Chính phủ bảo lãnh là kênh huy động vốn cho các doanh nghiệp, ngân hàng chính sách của nhà nước và tổ chức tài chính, tín dụng thuộc đối tượng được cấp bảo lãnh Chính phủ theo quy định.

Về phương thức phát hành:

+ Doanh nghiệp phát hành Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh theo phương thức: đấu thầu; bảo lãnh; đại lí; bán lẻ (chỉ đối với doanh nghiệp phát hành là tổ chức tín dụng).

+ Các ngân hàng chính sách phát hành Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh theo phương thức đấu thầu, đại lí và được áp dụng qui trình, thủ tục về phát hành Trái phiếu Chính phủ theo phương thức đấu thầu, đại lí để phát hành Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh.

Hiện tại, các ngân hàng chính sách chỉ thực hiện phát hành Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh theo phương thức đấu thầu tại Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. 

Theo đó, chỉ có thành viên đấu thầu được tham gia vào các phiên phát hành Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh theo phương thức đấu thầu, thành viên đấu thầu có thể mua cho chính mình hoặc mua cho khách hàng. 

Trái phiếu Chính phủ bảo lãnh sau khi phát hành được đăng kí, lưu kí tại Trung tâm Lưu kí chứng khoán và niêm yết, giao dịch tại Sở Giao dịch chứng khoán.

- Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương

Thị trường trái phiếu chính quyền địa phương là kênh huy động vốn cho chính quyền địa phương.

Về mục đích phát hành: Trái phiếu chính quyền địa phương được phát hành để đầu tư cho các chương trình, dự án thuộc nhiệm vụ chi của ngân sách địa phương.

Về phương thức phát hành: TPCQĐP được phát hành theo phương thức: đấu thầu; bảo lãnh và đại lí phát hành.

- Thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp là kênh huy động vốn cho các doanh nghiệp để phát triển sản xuất kinh doanh. Trái phiếu doanh nghiệp được phát hành theo 2 hình thức, gồm phát hành ra công chúng; phát hành riêng lẻ.

+ Đối với trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ:

Mục đích phát hành: Doanh nghiệp phát hành trái phiếu để: Đầu tư cho các chương trình, dự án; Tăng qui mô vốn hoạt động; Tái cơ cấu nợ.

Về phương thức phát hành: trái phiếu doanh nghiệp được phát hành theo một trong ba phương thức: đấu thầu; bảo lãnh; bán lẻ (chỉ đối với doanh nghiệp phát hành là tổ chức tín dụng).

+ Đối với trái phiếu doanh nghiệp phát hành ra công chúng, điều kiện chào bán, hồ sơ đăng kí chào bán thực hiện theo qui định của Luật Chứng khoán, Nghị định 58/2012/NĐ-CP hướng dẫn thực hiện một số điều của Luật Chứng khoán và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán và Nghị định 60/2014/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 58/2012/NĐ-CP.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường Chứng khoán, NXB Tài chính, 2018; Và Cổng thông tin điện tử Bộ Tài chính)