Nhận thức (Perception) là gì? Các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức

Hình minh họa. Nguồn: amandahuelskamp

Nhận thức (Perception)

Định nghĩa

Nhận thức trong tiếng Anh là Perception. Nhận thức là một quá trình qua đó cá nhân sắp xếp và lí giải những ấn tượng cảm giác của mình để đưa ra ý nghĩa cho một tình huống thực tế cụ thể.

Bản chất

- Nhiều nghiên cứu về nhận thức cho thấy các cá nhân khác nhau có thể nhìn nhận và hiểu một vấn đề theo nhiều cách khác nhau.

- Thực tế là không ai nhìn thấy được hiện thực. Chúng ta chỉ diễn giải những gì chúng ta nhìn thấy và gọi nó là hiện thực.

- Chẳng hạn, khi thấy hai nhân viên đang tranh luận với nhau rất gay gắt tại nơi làm việc, hai người khác nhau có thể nhận thức về sự việc này khác nhau.

Tôi có thể cho rằng việc hai nhân viên này tranh luận với nhau như vậy là không thể chấp nhận được trong công ty. Tuy nhiên, bạn có thể cho rằng, việc tranh luận này không có gì là xấu, mà đáng được khuyến khích vì như vậy sẽ khiến mọi người hiểu nhau hơn.

Các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức

Có ba nhóm yếu tố ảnh hưởng tới nhận thức của cá nhân: 

- Một là, đặc điểm của chủ thể nhận thức.

Khi một cá nhân nhìn vào một đối tượng và cố gắng diễn giải những gì mình nhìn thấy thì sự diễn giải đó chịu ảnh hưởng nặng nề của các đặc điểm cá nhân của chủ thể nhận thức.

Các đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đến nhận thức bao gồm thái độ, tính cách, động cơ, lợi ích, kinh nghiệm trong quá khứ, các kì vọng, trình độ chuyên môn, văn hoá... 

Chẳng hạn, nếu bạn là người có kiến thức về âm nhạc, khi bạn nghe một bản nhạc giao hưởng, bạn có thể cảm nhận được cái hay của bản nhạc này. Ngược lại, nếu tôi không có kiến thức về âm nhạc, tôi sẽ chẳng cảm thấy nhạc giao hưởng hấp dẫn và không thấy cái hay của bản nhạc này. 

Hoặc, bạn thích học ở lớp ít sinh viên vì bạn thích hỏi giảng viên nhiều câu hỏi. Nhưng tôi lại thích lớp có qui mô lớn vì tôi rất ít khi đặt câu hỏi và không thích tranh luận. 

- Hai là, đặc điểm của đối tượng được nhận thức. 

Các đặc điểm của đối tượng nhận thức có thể ảnh hưởng đến những gì được nhận thức.

Những người sôi nổi có nhiều khả năng được chú ý trong nhóm hơn so với những người trầm lặng. Những vật được sắp xếp gần nhau có xu hướng được nhận thức cùng với nhau hơn là khi chúng đứng riêng lẻ.

- Ba là, môi trường và tình huống cụ thể cũng ảnh hưởng đến nhận thức của cá nhân. 

Môi trường mà ở đó chúng ta xem xét các khách thể hay sự kiện cũng là yếu tố rất quan trọng. 

Thời điểm một khách thể hay sự kiện được xem xét, địa điểm, ánh sáng, độ nóng và bất kì yếu tố hoàn cảnh nào khác đều có thể ảnh hưởng đến qui trình nhận thức. 

Chẳng hạn, một phụ nữ đẹp, ăn mặc sang trọng đi vào một sàn nhảy vào buổi tối thì chúng ta có thể nghĩ cô ta là một cô gái không tốt. 

Nhưng trong hoàn cảnh khác, vào buổi sáng thứ hai, cô gái này đi vào một tòa nhà cao ốc thì nhận thức của chúng ta về cô gái có thể khác hẳn. Chúng ta có thể nghĩ cô gái này là một nữ doanh nhân thành đạt chẳng hạn.

(Tài liệu tham khảo: Cơ sở hành vi của cá nhân trong tổ chức, Tổ chức giáo dục Topica)