Nền kinh tế Mỹ sắp chịu thêm ‘cú đấm bồi’ từ những đợt tăng lãi suất của Fed

Thà suy thoái còn hơn lạm phát cao

Cục Dự trữ Liên bang (Fed) có lẽ sẽ phải giáng thêm thương tật vào nền kinh tế Mỹ trong công cuộc khống chế lạm phát. Sau các đợt tăng lãi suất liên tiếp của Fed, tăng trưởng kinh tế đã chậm lại. Thị trường nhà đất hạ nhiệt, công ty công nghệ hạn chế tuyển dụng và số đơn xin trợ cấp thất nghiệp gia tăng.

Nhưng với lạm phát dai dẳng ở mức cao nhất trong 4 thập kỷ, ngày càng nhiều nhà phân tích cho rằng Mỹ phải trải qua một cuộc suy thoái thì áp lực lạm phát mới suy giảm đáng kể. Khảo sát các nhà kinh tế của Bloomberg trong tháng này nâng xác suất suy thoái trong vòng 12 tháng tới lên 47,5%, cao hơn rõ rệt so với mức 30% hồi tháng 6. 

Sau khi nâng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản trong tháng 6, Chủ tịch Fed Jerome Powell và các đồng nghiệp được cho là sẽ phê chuẩn một đợt tăng tương tự trong tuần này và báo hiệu tiếp tục kéo lãi suất lên trong thời gian tới. Ông Powell đã nói rằng thất bại trong việc lập lại ổn định giá cả sẽ là “sai lầm còn lớn hơn” đẩy Mỹ vào suy thoái.

Tuy nhiên, giới chức Fed vẫn tiếp tục khẳng định rằng ngân hàng trung ương Mỹ đang cố đưa nền kinh tế hạ cánh mềm, tránh đâm đầu vào suy thoái. Các quan chức lập luận rằng nền kinh tế có sức mạnh nền tảng và bày tỏ hy vọng rằng lạm phát có thể đi xuống nhanh chóng như lúc đi lên.

Theo thước đo ưa thích của Fed – chỉ số chi tiêu tiêu dùng cá nhân (PCE) – lạm phát đạt 6,3% trong tháng 5, cao gấp hơn ba lần mức mục tiêu 2%. Còn thước đo được dư luận quan tâm nhiều hơn – chỉ số giá tiêu dùng (CPI) – tăng 9,1% trong tháng 6 so với một năm trước đó. Có đến 3/4 hàng hóa và dịch vụ trong rổ CPI tăng giá hơn 4% so với tháng trước đó (theo tốc độ được chuẩn hóa hàng năm).

Ông Donald Kohn, cựu Phó Chủ tịch Fed và là thành viên cấp cao của Viện Brookings nhận xét: “Lạm phát đã bén rễ sâu hơn và lan rộng ra”.

Fed đang đối mặt với nhiệm vụ khó khăn vì một phần áp lực giá không đến từ nhu cầu mà từ gián đoạn nguồn cung bắt nguồn từ đại dịch và chiến sự Nga-Ukraine. Chính sách lãi suất của Fed rất hiệu quả trong việc điều chỉnh nhu cầu nhưng lại bất lực với vấn đề từ phía cung.

Cựu Phó Chủ tịch Fed Alan Blinder chỉ ra thêm một rắc rối nữa: Chính sách tiền tệ tác động đến lạm phát với độ trễ rất lớn, có lẽ là hai đến ba năm.

Trên thị trường hợp đồng tương lai lãi suất, nhà đầu tư đang cược rằng Fed sẽ tăng lãi suất từ mức 1,5-1,75% hiện nay lên 3,5% vào cuối năm, rồi bắt đầu giảm lãi suất trong nửa cuối năm 2023.

Nhưng cựu Bộ trưởng Tài chính Mỹ Lawrence Summers ngờ rằng viễn cảnh này khó có thể xảy ra: “Bản năng của tôi mách bảo rằng bạn sẽ không thấy Fed giảm lãi suất nhanh như những gì mọi người nghĩ”.

Ông Vincent Reinhart, nhà kinh tế trưởng của công ty quản lý tài sản Mellon cũng cho rằng thay vì giảm thì Fed sẽ tăng lãi suất lên 5% hoặc cao hơn trong năm tới nhằm cố khuất phục lạm phát. Chính sách này sẽ dẫn đến giai đoạn kinh tế suy giảm khiến tỷ lệ thất nghiệp tăng từ mức 3,6% hiện nay lên khoảng 6%, nhưng lạm phát vẫn trên 3%.

Ông Laurence Meyer, cựu Thống đốc Fed nhận định các nhà hoạch định chính sách không còn lựa chọn nào ngoài đẩy lãi suất lên cao vì họ không thể cho phép kỳ vọng lạm phát leo thang. Nếu điều này xảy ra, cuộc chiến chống lạm phát sẽ thất bại vì doanh nghiệp và người lao động sẽ bắt đầu hành động theo cách đẩy giá lên cao hơn nữa.

Ông Meyer dự báo về một cuộc suy thoái sẽ khiến GDP Mỹ sẽ giảm 0,7% trong năm 2023, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 5% và lạm phát quay về mục tiêu 2% của Fed trong năm 2023. Ông nói tiếp: “Một cuộc suy thoái nhẹ có lẽ là kịch bản khá tốt với Fed khi xét rằng chúng ta đang ở trong tình huống cực kỳ tồi tệ”.

Theo Bloomberg, một số nhà phân tích lập luận rằng Mỹ đang ở trong suy thoái rồi. GDP quý I giảm 1,6% so với 12 tháng trước đó và có thể còn thu hẹp hơn nữa trong quý II, ít nhất là theo công cụ dự báo kinh tế của Fed chi nhánh Atlanta.

Nếu dữ liệu chính thức được công bố ngày 28/7 cũng tương tự như ước tính của Fed chi nhánh Atlanta thì Mỹ sẽ ghi nhận hai quý liên tiếp tăng trưởng âm, đồng nghĩa với việc đáp ứng định nghĩa phổ biến về suy thoái.

Các nhà hoạch định chính sách của Fed đã vội vàng phản bác lối suy nghĩ này và nhấn mạnh vào sức mạnh của thị trường lao động. Thống đốc Christopher Walller phát biểu ngày 7/7: “Khó có chuyện nền kinh tế tạo ra thêm 2,5 triệu việc làm mà sản lượng lại đi xuống”.

Cú sốc nguồn cung

Trong một nghiên cứu được trình bày trước hội nghị của Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) tháng trước, các tác giả chỉ ra rằng 1/3 lạm phát của Mỹ tính đến cuối năm 2021 là do các cú sốc về nguồn cung.

Giáo sư Sebnem Kalemli-Ozcan của Đại học Maryland, một trong các tác giả của bài nghiên cứu, chỉ ra: “Các cú sốc đang diễn ra ở các ngành, thời điểm, và quốc gia khác nhau. Điều này không nằm trong các chiến lược sẵn có của ngân hàng trung ương”.

Tuy Fed cần phản ứng với lạm phát nóng bằng cách hạn chế nhu cầu thái quá, Fed cũng cần phải cẩn trọng để tránh hành động quá tay, bà Sebnem cảnh báo.

Những tia hy vọng về cái kết của rắc rối chuỗi cung ứng liên tục biến thành nỗi thất vọng, đặc biệt là bởi Trung Quốc vật lộn với chính sách “Zero COVID”. Có đến 2/3 các doanh nghiệp được khảo sát bởi Hiệp hội Các nhà Sản xuất Quốc gia Mỹ dự kiến gián đoạn chuỗi cung ứng sẽ chỉ giảm bớt từ năm 2023 hoặc muộn hơn.

Cựu Phó Chủ tịch Fed Blinder đã trở nên lạc quan hơn về khả năng nền kinh tế hạ cánh mềm nhờ sự suy giảm gần đây của giá năng lượng và thực phẩm. Nhưng ông không chắc đà giảm sẽ kéo dài bao lâu và vẫn dự đoán nguy cơ suy thoái là trên 50%. Ông cảnh báo: “Fed gặp bất lợi trong tình thế hiện nay”.