Lưu kí chứng khoán đóng là gì? Đặc điểm và nguyên tắc chung

Hình minh hoạ (Nguồn: abbl)

Lưu kí chứng khoán đóng

Khái niệm

Lưu kí chứng khoán trong tiếng Anh được gọi là Securities depository.

Lưu kí chứng khoán đóng là hình thức lưu giữ trong đó khách hàng thuê két an toàn của ngân hàng để lưu giữ và bảo quản chứng khoán của mình.

Đặc điểm

Thông thường, mỗi ngăn két được kí hiệu theo số riêng và có hai ổ khoá. Một ổ khoá ngoài do ngân hàng quản lí (ngày nay ổ khoá ngoài được điều hành tự động từ trung tâm), ổ khoá trong do khách hàng quản lí và chỉ có một chìa duy nhất do khách hàng nắm giữ. 

Sau khi kí kết hợp đồng thuê két, khách hàng tự động đưa chứng khoán của mình vào lưu giữ trong két mà không cần sự hiện diện của người thứ hai, kể cả đại diện của ngân hàng.

Ngân hàng không có quyền biết những gì liên quan đến chứng khoán được lưu giữ trong két. Vì vậy, ngân hàng không thể thực hiện được các nghiệp vụ liên quan đến chứng khoán như thu hộ lợi tức, thực thi các quyền và nghĩa vụ phát sinh từ chứng khoán. 

Ngân hàng chỉ có quyền thuê mở khoá két và tạm giữ chứng khoán trong trường hợp khách hàng không thanh toán phí thuê két sau một thời hạn qui định trong hợp đồng.

Hình thức lưu kí này về bản chất chỉ là sự lưu giữ, bảo quản chứng khoán cho khách hàng. Trong hình thức này, tổ chức lưu giữ chỉ chịu trách nhiệm bảo hiểm tài sản kí gửi theo một hạn mức nhất định. 

Một khi giá trị chứng khoán kí gửi của khách hàng trên hạn mức này vẫn còn tồn tại thì  khách hàng phải thông báo cho tổ chức lưu kí và tổ chức này sẽ thực hiện chức năng "đại lí hợp đồng bảo hiểm chứng khoán" phục vụ khách hàng lưu kí.

Các nguyên tắc chung của hoạt động lưu kí chứng khoán

- Mỗi khách hàng chỉ được mở tài khoản lưu kí tại một thành viên lưu kí. Khách hàng sẽ đặt lệnh, giao dịch thông qua chính thành viên lưu kí.

- Khách hàng là cá nhân tổ chức trong nước chỉ được mở tài khoản lưu kí tại thành viên lưu kí trong nước.

Khách hàng là cá nhân, tổ chức nước ngoài phải mở tài khoản lưu kí tại thành viên lưu kí nước ngoài.

- Các thành viên lưu kí phải mở tài khoản lưu kí chứng khoán cho khách hàng tách biệt với tài khoản lưu kí chứng khoán của chính các thành viên.

- Các chứng khoán niêm yết tại Sở giao dịch chứng khoán phải được lưu kí tập trung tại Sở giao dịch chứng khoán.

- Sở giao dịch chứng khoán mở và quản lí tài khoản lưu kí cho các thành viên để hạch toán và quản lí các chứng khoán kí gửi cho thành viên. Phần chứng khoán thuộc sở hữu khách hàng của thành viên sẽ được hạch toán vào tài khoản giao dịch chứng khoán của khách hàng do Sở giao dịch chứng khoán mở đứng tên thành viên.

- Khi lưu kí chứng khoán tập trung tại Sở giao dịch chứng khoán, thành viên lưu kí phải nộp cho Sở giao dịch chứng khoán đầy đủ các chứng từ theo qui định.

- Chứng khoán được lưu kí phải hợp lệ, không bị hư hỏng và không thuộc loại bị cấm trao đổi.

- Thành viên lưu kí chứng khoán giao chứng khoán phải đảm bảo đủ chứng khoán trên tài khoản thanh toán bù trừ chứng khoán, phù hợp với các chứng từ thanh toán chứng khoán.

 (Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường Chứng khoán, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, 2018, NXB Tài chính)