Lạm phát đình trệ, mối hiểm họa rình rập kinh tế toàn cầu

Tuần trước, báo cáo mới của Bộ Thương mại Trung Quốc cho thấy, giá thực phẩm tại đất nước tỷ dân không ngừng tăng trong tháng 10.

Đặc biệt, trong tuần tính đến ngày 31/10, giá thực phẩm cao hơn với tuần trước đó khoảng 3,7%. Riêng giá thịt heo, trứng gà và một rổ gồm 30 loại rau củ lần lượt bật tăng 10,6%, 6,4% và 6,6%.

Hiện tại, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới đang có dấu hiệu hụt hơi vì giá nguyên vật liệu leo thang ăn mòn lợi nhuận của doanh nghiệp, thị trường bất động sản ảm đạm và cuộc khủng hoảng thiếu điện chưa khép lại. Trong quý III vừa qua, GDP của Trung Quốc chỉ tăng 4,9% so với cùng kỳ năm ngoái, thấp hơn đáng kể so với dự báo của các nhà kinh tế.

Trong các tháng gần đây, Bắc Kinh đã ra sức "chữa cháy" bằng cách kiểm soát giá cả trên thị trường, xả kho dự trữ chiến lược, trấn áp nạn đầu cơ,…, nên giá hàng hóa dần hạ nhiệt.

Tháng 9, chỉ số CPI chỉ tăng 0,7% so với cùng kỳ năm ngoái, là tháng thứ 4 liên tiếp số liệu chững lại. Song, chỉ số CPI tháng 10 của Trung Quốc lại tăng 1,5% so với cùng kỳ năm 2020.

Cũng trong tháng 10, chỉ số PPI của Trung Quốc đã nhảy vọt 13,5% so với cùng kỳ năm ngoái, là mức tăng mạnh nhất trong 26 năm qua.

Mỹ và châu Âu cũng đang đối mặt với những rủi ro tương tự, khi giá năng lượng tăng nóng có nguy cơ gây ảnh hưởng đến triển vọng kinh tế. Riêng tại Liên minh châu Âu (EU), số liệu vĩ mô thường có độ trễ so với các khu vực khác.

Hiện, EU chưa công bố mức tăng trưởng GDP quý III. Theo dự báo của Eurostat, GDP quý vừa qua có thể tăng 3,9% so với cùng kỳ năm ngoái. Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng giá khí đốt sẽ thể hiện trong số liệu quý IV.

Trong khi các ngân hàng trung ương (NHTW) như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) khẳng định lạm phát chỉ là mối lo tạm thời, một số cơ quan như Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) lại kêu gọi các nước nhanh chóng tăng lãi suất để tránh hậu quả nặng nề.

Nhìn chung, các số liệu kinh tế kém vui từ khắp thế giới là báo động đỏ cho nền kinh tế toàn cầu. Điều đó khiến khá nhiều chuyên gia lên tiếng cảnh báo về nguy cơ xảy ra hiện tượng lạm phát đình trệ (stagflation).

Lạm phát đình trệ - một kịch bản đen tối

Lạm phát đình trệ là hiện tượng mà tăng trưởng kinh tế và sức chi tiêu của người tiêu dùng chững lại, tỷ lệ thất nghiệp lên cao (đình trệ), đồng thời giá cả hàng hóa tăng phi mã (lạm phát). Trong những năm 1970, thế giới đã từng trải qua cú sốc này.

Khi đề cập đến lạm phát đình trệ, có một số dấu hiệu nhận biết như giá dầu thô tăng cao, lạm phát tăng nóng, thất nghiệp tràn lan và suy thoái kinh tế. Ở thời điểm hiện tại, nền kinh tế thế giới dường như đang hội tụ đủ các yếu tố trên.

Hồi tháng 10, IMF đã hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu năm 2021 từ 6% xuống 5,9%. Tương tự, OECD dự báo tăng trưởng GDP toàn cầu năm nay đạt 5,7% - mất 0,1 điểm % so với ước tính trước đó. Còn Fitch Ratings nhận định GDP toàn thế giới năm 2021 tăng 6%, điều chỉnh giảm 0,3 điểm % so với hồi tháng 6.

Nền kinh tế chung vốn chưa phục hồi hoàn toàn từ đợt suy thoái năm ngoái. Giờ đây, diễn biến khó lường của đại dịch cùng với tốc độ triển khai vắc xin chậm chạp đang phủ bóng mờ lên bức tranh kinh tế, đe dọa thị trường việc làm và thu nhập của người dân.

Ở diễn biến khác, tính riêng trong năm nay, giá hàng hóa toàn cầu từ năng lượng, thực phẩm đến kim loại công nghiệp đều tăng vọt. Đơn cử, giá dầu Brent đã tăng 60%; giá khí đốt thế giới nhảy vọt 116% (riêng tại châu Âu phi mã gần 600%); hay giá đồng đi lên 25,6%.

Bà Gita Gopinath, Kinh tế trưởng của IMF, từng nhấn mạnh: "Tuy chính sách tiền tệ thường có thể bỏ qua sự gia tăng nhất thời của lạm phát, các NHTW nên chuẩn bị sẵn tâm thế nếu rủi ro lạm phát tăng mạnh trở nên hiện hữu hơn trong quá trình phục hồi chưa từng có tiền lệ này".

Chưa có "thuốc chữa" cho lạm phát đình trệ

Giới chuyên gia cho biết chưa có "thuốc chữa" dứt điểm cho hiện tượng lạm phát đình trệ. Theo Investopedia, các nhà kinh tế nhất trí rằng năng suất lao động phải tăng đến một mức nào đó để tăng trưởng kinh tế ổn định hơn mà không gây thêm lạm phát. Sau đó, các NHTW sẽ thắt chặt chính sách tiền tệ để kiềm chế lạm phát.

Để kiểm soát thiệt hại kinh tế do lạm phát đình trệ gây ra vào những năm 1970, Fed đã phải tuân thủ một lộ trình chính sách nghiêm ngặt. Năm 1979, Chủ tịch Fed Paul Volcker đã đưa lý thuyết tiền tệ của nhà kinh tế từng giành giải Nobel Milton Friedman vào thực tế.

Kể từ năm 1979, lãi suất hiệu lực (effective federal fund rate) của Fed đã tăng lên mức hai con số, dần dần giúp lạm phát hạ nhiệt. Song, nền kinh tế Mỹ lại rơi vào suy thoái và phải mất nhiều năm để phục hồi.

Đầu tư tài sản gì trong thời kỳ lạm phát đình trệ?

Các chuyên gia tại công ty quản lý tài sản Schroders cho biết khi xảy ra lạm phát đình trệ, họ vẫn tin tưởng thị trường chứng khoán và hàng hóa, nhưng không ủng hộ trái phiếu chính phủ và doanh nghiệp bằng.

Trong báo cáo Triển vọng Thị trường Toàn cầu mới nhất, nhóm nhà phân tích tại Schroders kỳ vọng, giá cổ phiếu vẫn sẽ ổn định nhờ kết quả kinh doanh tích cực của các doanh nghiệp.

Bà Althea Spinozzi, chiến lược gia cấp cao tại ngân hàng Saxo Bank, gợi ý cổ phiếu của các công ty sản xuất hàng tiêu dùng cốt lõi là một lựa chọn tốt, vì đại đa số người dân luôn cần tiêu thụ hàng hóa bất chấp lạm phát cao hay thấp.

Còn ông Stuart Clark, Giám đốc quản lý danh mục tại công ty tư vấn Quilter Investors, cho biết có hai cách để nhà đầu tư vượt qua cú sốc lạm phát đình trệ. "Tìm kiếm các tài sản hoạt động tốt trong thời kỳ lạm phát đình trệ có thể rất khó khăn, nhưng chiến lược tốt nhất là chờ đợi", ông Clark nói.

"Nếu xảy ra, cú sốc này cũng không kéo dài mãi mãi, vì vậy đầu tư dài hạn là biện pháp tốt nhất để vượt qua thời kỳ bất ổn và giảm thiểu rủi ro…Ngay cả khi cất giữ tiền mặt, bạn vẫn có thể tận dụng sự biến động và mua vào tài sản với mức giá thấp hơn hiện tại", vị giám đốc lập luận.

Đối với những ai đang tìm kiếm cơ hội ngay bây giờ, các hàng hóa có thể hưởng lợi từ chính sách giảm phát thải khí nhà kính của chính phủ toàn cầu sẽ là một gợi ý hay, ông Clark đề xuất.

"Các nền kinh tế phát triển và doanh nghiệp toàn cầu đang chạy đua để giảm phát thải CO2 nên một số hàng hóa có tiềm năng phát triển từ đây.

Không những vậy, chúng còn giúp nhà đầu tư ngừa được rủi ro lạm phát nhất định và hưởng lợi từ các gói chi tiêu hạ tầng vốn được xây dựng để củng cố quá trình phục hồi của nền kinh tế", Giám đốc Clark thông tin.