Hệ thống giao dịch khớp giá (Quote-Driven Market) và khớp lệnh (Order-Driven Market) là gì?

Hình minh hoạ (Nguồn: chungkhoanonline)

Hệ thống giao dịch đấu giá theo giá và hệ thống giao dịch đấu giá theo lệnh

Khái niệm

Hệ thống giao dịch đấu giá theo giá hay hệ thống giao dịch khớp giá trong tiếng Anh được gọi là Quote-Driven Market hay Price-driven market.

Hệ thống giao dịch đấu giá theo lệnh hay hệ thống giao dịch khớp lệnh trong tiếng Anh được gọi là Order-Driven Market.

- Hệ thống giao dịch đấu giá theo giá là hệ thống giao dịch có sự xuất hiện của những nhà tạo lập thị trường (market markers/dealers) cho một số loại chứng khoán nào đó. Những nhà tạo lập thị trường có nghĩa vụ chào các mức giá mua và bán tốt nhất. 

Giao dịch trong thị trường khớp giá được thực hiện giữa một bên là người đầu tư và một bên là nhà tạo lập thị trường. Giá thực hiện được xác định trên cơ sở cạnh tranh giữa những người tạo thị trường, người đầu tư chỉ cần lựa chọn mức giá phù hợp (thay vì đặt lệnh giao dịch). 

Những người tạo thị trường được hưởng phần chênh lệch (spread) giữa giá mua và giá bán trong các giao dịch.

- Hệ thống giao dịch đấu giá theo lệnh là hệ thống giao dịch trong đó lệnh giao dịch của người đầu tư được khớp trực tiếp với nhau không có sự tham gia của người tạo lập thị trường. Mức giá thực hiện là mức giá thoả mãn cả bên mua và bên bán. Giá thực hiện được xác định trên cơ sở cạnh tranh (đấu giá) giữa những người đầu tư. 

Người đầu tư phải trả một khoản phí môi giới cho công ty chứng khoán (theo tỉ lệ qui định hoặc thoả thuận). Khoản phí môi giới này nhìn chung thấp hơn so với phí trên thị trường khớp giá.

Ưu và nhược điểm của hệ thống

- Hệ thống giao dịch đấu giá theo giá 

+ Ưu điểm: 

Có tính thanh khoản và ổn định cao. 

+ Nhược điểm: 

Hệ thống những người tạo thị trường đóng vai trò tăng cường tính thanh khoản của thị trường, song cũng có thể bóp méo cơ chế xác lập giá trên thị trường và tăng chi phí giao dịch của người đầu tư. 

Việc sử dụng hệ thống khớp giá đòi hỏi phải có những định chế tài chính đủ mạnh về vốn cũng như kĩ năng đầu tư chuyên nghiệp đảm nhiệm vai trò của những người tạo thị trường. Nhìn chung, thị trường khớp giá vận hành rất phức tạp, vì vậy, không được áp dụng ở các thị trường mới hình thành. 

Bên cạnh đó, trong hệ thống này luôn tiềm ẩn hành vi giao dịch không công bằng của những người tạo thị trường do họ có được những đặc quyền về thông tin thị trường. 

Vấn đề quản lý đối với thị trường khớp giá là một trong những lí do khiến cho các Sở giao dịch chứng khoán thiên về lựa chọn hệ thống khớp lệnh cho hệ thống giao dịch.

- Hệ thống giao dịch đấu giá theo lệnh

Hệ thống giao dịch khớp lệnh hiện nay được các Sở giao dịch chứng khoán trên thế giới áp dụng rộng rãi do có những ưu việt hơn so với hệ thống đấu giá theo giá.

+ Ưu điểm:

Quá trình xác lập giá được thực hiện một cách hiệu quả. Tất cả các lệnh mua và bán cạnh tranh với nhau, qua đó người đầu tư có thể giao dịch tại mức giá tốt nhất. 

Do không có sự hiện diện của những nhà tạo lập thị trường nên hệ thống đảm bảo tính minh bạch của thị trường do lệnh giao dịch của nhà đầu tư được thực hiện theo những qui tắc ghép lệnh.

Bằng cách theo dõi thông tin được công bố, người đầu tư có thể đưa ra những quyết định kịp thời trước tình hình diễn biến của thị trường.  

Chi phí giao dịch thấp, kĩ thuật giao dịch đơn giản, dễ theo dõi và kiểm tra và giám sát.

+ Nhược điểm:

Giá cả dễ biến động khi có sự mất cấn đối cung cầu, khả năng thanh toán và linh hoạt không cao.

 (Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường Chứng khoán, Trường ĐH Kinh tế Quốc dân, 2018, NXB Tài chính)