Độc quyền pháp định (Legal monopoly) là gì? Cách thức hoạt động của độc quyền pháp định

Độc quyền pháp định (Legal monopoly)

Khái niệm

Độc quyền pháp định trong tiếng Anh là Legal monopoly.

Độc quyền pháp định đề cập đến một công ty đang hoạt động như một doanh nghiệp độc quyền theo sự ủy nhiệm của chính phủ. Độc quyền pháp định cung cấp một sản phẩm hoặc dịch vụ cụ thể với giá đã được qui định. Nó có thể được điều hành độc lập và do chính phủ qui định, hoặc do chính phủ cả điều hành và qui định. Độc quyền pháp định còn được gọi là "độc quyền theo luật định".

Cách thức hoạt động của độc quyền pháp định

Độc quyền pháp định ban đầu được ra lệnh bởi vì nó được coi là lựa chọn tốt nhất cho cả chính phủ và công dân. Ví dụ, tại Hoa Kỳ, AT&T hoạt động như một doanh nghiệp độc quyền hợp pháp cho đến năm 1982 bởi vì nó là một công ty không thể thiếu để có dịch vụ giá rẻ và đáng tin cậy cho mọi người. Đường sắt và các hãng hàng không cũng được vận hành như hãng độc quyền hợp pháp trong suốt các giai đoạn khác nhau trong lịch sử.

Ý tưởng đằng sau việc độc quyền hợp pháp là nếu có quá nhiều đối thủ đầu tư vào cơ sở hạ tầng giao hàng của riêng họ, giá cả niêm yết trong một ngành nhất định sẽ leo lên mức cao vô lí. 

Mặc dù ý tưởng này khá hữu ích nhưng nó không thể duy trì mãi vì trong hầu hết các trường hợp, chủ nghĩa tư bản cuối cùng đã chiến thắng các độc quyền pháp định. Khi công nghệ tiến bộ và nền kinh tế phát triển, các lĩnh vực trong nền kinh tế thường sẽ vượt trội hơn. Do đó, chi phí giảm và rào cản gia nhập giảm dần. Nói cách khác: sự cạnh tranh cuối cùng sẽ mang lại lợi ích cho người tiêu dùng nhiều hơn so với độc quyền hợp pháp.

Ví dụ về Độc quyền pháp định

Công ty Đông Ấn Hà Lan, Công ty Đông Ấn Anh và các công ty thương mại quốc gia tương tự đã được chính phủ quốc gia tương ứng cấp quyền thương mại độc quyền. Các thương nhân tư nhân tự do hoạt động ngoài phạm vi của hai công ty này đã bị phạt hình sự. Do đó, các công ty đó đã chiến đấu lại vào thế kỉ 17, trong nỗ lực xác định và bảo vệ các lãnh thổ độc quyền của họ.

Độc quyền pháp định đối với rượu vẫn còn khá phổ biến, nó vừa là nguồn thu công vừa là một sản phẩm vô kiểm soát. Trong khi đó, các công ty độc quyền về thuốc phiện và cocaine đã từng được chuyển đổi hoặc tái lập trong thế kỉ 20 để hạn chế việc lạm dụng các chất bị kiểm soát. Ví dụ, Mallinckrodt Incorporated là nhà cung cấp cocaine hợp pháp duy nhất tại Hoa Kỳ.

Qui định về đánh bạc ở nhiều nơi cũng là độc quyền hợp pháp,nó có liên quan đến xổ số quốc gia hoặc tiểu bang. Khi các hoạt động tư nhân được cấp phép đối với các doanh nghiệp như đường đua ngựa, địa điểm cá cược ngoài luồng và sòng bạc, chính quyền chỉ có thể cấp phép cho một nhà điều hành duy nhất.

(Tài liệu tham khảo: investopedia.com)