Bố cục không gian kiến trúc đô thị là gì?

Hình minh họa (Nguồn: ANTV)

Bố cục không gian kiến trúc đô thị

Bố cục không gian kiến trúc đô thị là cơ cấu tổ chức mặt bằng qui hoạch xây dựng đô thi và tổ chức hình khối không gian kiến trúc toàn đô thị, đặc biệt là ở các khu trung tâm.

Bố cục không gian kiến trúc đô thị được thể hiện qua việc chọn lọc hình thái không gian đô thị của hệ thống đường phố chính và các quảng trường đô thị với các khu chức năng. Hình thái qui hoạch không gian kiến trúc đô thị được hình thành nhờ điều kiện tự nhiên hỗ trợ. (Theo Lí thuyết qui hoạch đô thị, Trường ĐH Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh)

Nội dụng bố cục không gian kiến trúc đô thị

Trong thời cổ đại và cận đại xuất hiện các loại đô thị lấy bố cục hướng tâm kiểu thành phố lí tưởng có thành quách bao bọc làm cơ sở cho bố cục không gian kiến trúc đô thị. Những công trình trọng điểm của thành phố được bố trí ở các quảng trường trung tâm, nơi hội tụ các tuyến giao thông chính.

Ngày nay đô thị phát triển nhanh và mở rộng thành không gian lớn có bán kính hàng chục, có khi hàng trăm kilômét. Vấn đề bố cục không gian phong phú hơn, ngoài trung tâm hành chính của thành phố, các trung tâm phụ cũng phát triển mạnh theo nhiều hình thức khác nhau tạo nên những chuỗi đô thị với những bố cục kiến trúc khá hấp dẫn.

Nói chung dù theo dạng bố cục nào cũng đều xuất phát từ thực tế của điều kiện tự nhiên sông, núi, ao, hồ... Thành phố New York với dạng ô cờ cũng đã tạo nên một khu công viên lớn ở trung tâm làm hạt nhân cho bố cục.

Thành phố New York

Thành phố New York

Việc xác định bố cục không gian cần căn cứ vào các yếu tố cơ bản của bố cục, theo Kevin A. Lynch, có 5 thành phần cơ bản tạo nên bố cục của 1 thành phố:

- Tuyến

- Nút 

- Vành đai (bờ, rìa)

- Mảng

- Điểm nhấn, trọng điểm

Ngôn ngữ của hình ảnh đô thị theo Kevin A. Lynch

Song song với việc nghiên cứu bố cục mặt bằng qui hoạch tổng thể đô thị là việc xác định các công trình và cụm công trình trọng điểm của thành phố ở khu trung tâm. Vị trí các công trình trọng điểm bố trí ở trên các trục giao thông chính, trên các quảng trường trung tâm và những nới có vị trí tầm nhìn tốt, nhằm tạo được một tổng thể không gian kiến trúc thích hợp cho toàn thành phố và từng khu vực. 

Xác định qui mô tính chất hình khối của các công trình trọng điểm trong đô thị là một nhiệm vụ quan trọng để chỉ đạo bố cục kiến trúc cho từng khu vực đặc biệt là ở khu trung tâm, những nơi có cảnh quan đẹp, các đầu mối giao thông và các quảng trường chính. 

Trong việc qui hoạch đô thị ở Việt Nam, vấn đề này chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ mà chỉ tập trung vào cơ cấu tổ chức mặt bằng sử dụng đất đai, do đó ở rất nhiều đô thị đã gặp phải khó khăn khi làm qui hoạch chi tiết cũng như cấp phép xây dựng, thiếu một sự chỉ đạo tốt về nghệ thuật bố cục không gian kiến trúc đô thị. (Theo Lí thuyết qui hoạch đô thị, Trường ĐH Kiến trúc Thành phố Hồ Chí Minh)