Vấn đề kẻ ăn không (Free Rider Problem) trong kinh tế học là gì?

Hình minh họa. Nguồn: soapboxie.com

Vấn đề kẻ ăn không

Khái niệm

Vấn đề kẻ ăn không trong tiếng Anh là Free Rider Problem.

Vấn đề kẻ ăn không trong kinh tế học là hiện tượng những người sử dụng tài sản chung lạm dụng nó mà không trả khoản tiền xứng đáng với phần họ dùng hoặc không trả gì cả.

Vấn đề kẻ ăn không có thể xảy ra trong bất kì cộng đồng nào dù lớn hay nhỏ, ví dụ một đài phát thanh công cộng cần gây quĩ phải dành thời lượng phát sóng để thuyết phục những người cũng nghe đài nhưng không chịu đóng góp.

Vấn đề kẻ ăn không được coi là một ví dụ về thất bại thị trường do đó là sự phân phối hàng hóa hoặc dịch vụ không hiệu quả, xảy ra khi một số cá nhân được phép tiêu thụ nhiều hơn tài nguyên dùng chung so với những người khác hoặc trả ít hơn phần tiêu dùng của họ.

Vấn đề kẻ ăn không ngăn cản sản xuất và tiêu thụ hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương pháp của thị trường tự do. Kẻ ăn không có rất ít động lực để đóng góp cho hàng hóa chung vì họ có thể tận hưởng lợi ích của nó ngay cả khi không trả tiền. 

Kết quả là, người cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ không được bồi thường đủ. Các hàng hóa và dịch vụ này được chia sẻ phải được trợ cấp theo một cách khác, nếu không sẽ không ai chịu sản xuất chúng.

Điều kiện phát sinh vấn đề kẻ ăn không

Vấn đề kẻ ăn không trong kinh tế học chỉ xảy ra dưới một số điều kiện nhất định:

- Khi tất cả mọi người có thể tiêu thụ một tài nguyên với số lượng không giới hạn 

- Khi không ai có thể giới hạn mức tiêu dùng của người khác

- Khi ai đó phải sản xuất và duy trì tài nguyên, ví dụ như một bể bơi thì cần có người để xây dựng và bảo trì nó, khác với một cái hồ tự nhiên thì không cần phải có người quản lí.

Về mặt tích cực, luôn có những người trong mọi cộng đồng sẽ cảm thấy có trách nhiệm phải trả phần tiêu dùng của mình một cách công bằng.

Giải pháp đối với vấn đề kẻ ăn không

Các cộng đồng phải đối mặt với vấn đề kẻ ăn không có thể thử các giải pháp dưới đây:

Chính phủ giải quyết vấn đề kẻ ăn không bằng cách thu và phân phối tiền thuế để trợ cấp cho các dịch vụ công cộng. Về mặt lí thuyết, thuế được tính tương ứng với thu nhập, do đó có thể chia sẻ chi phí cho dịch vụ và hàng hóa công một cách hợp lí.

Cộng đồng có thể biến tài nguyên công cộng của họ thành tài sản tư nhân hoặc do một nhóm quản lí, và thu phí để đảm bảo tất cả những người sử dụng tài nguyên đó đều đóng góp cho phần của họ.

Cộng đồng có thể áp đặt một khoản phí lên tất cả mọi người. Điều này sẽ hạn chế tiêu thụ quá mức. Theo thời gian phương pháp này thậm chí có thể thúc đẩy hành vi vị tha, khiến nhiều người có thể thích việc đóng góp nhỏ cho những tài nguyên mà họ sử dụng.

(Theo investopedia)