Vắc xin COVID-19 trở thành cỗ máy in tiền cho các hãng dược

Trong đại dịch COVID-19 năm ngoái, các nước giàu chi hàng tỷ USD để tăng tốc phát triển vắc xin và đặt mua trước để đảm bảo nguồn cung. Giờ đây, 18 tháng sau khủng hoảng, vắc xin đang cứu sống mạng người và giúp hạn chế thiệt hại kinh tế, ít nhất là tại các nước có đủ tiền để mua chúng.

Nhà sản xuất vắc xin đang đối mặt với câu hỏi hóc búa: Họ nên đòi bao nhiêu tiền từ các chính phủ đang gắng hết sức để bảo vệ nhân dân khỏi một căn bệnh đã giết chết 4 triệu người, làm tê liệt nền kinh tế và gây hỗn loạn trên toàn cầu?

Đòi nhiều thì tốt hơn đòi ít là câu trả lời nhiều hãng dược lựa chọn. Vắc xin COVID-19 đang nổi lên là ngành kinh doanh quy mô hơn 100 tỷ USD trong năm 2021. Theo Bloomberg, hãng dược Moderna và Pfizer sẽ được hưởng lợi nhiều nhất, cùng với Sinovac Biotech và Sinopharm Group của Trung Quốc.

Tổng cộng, các chính phủ và tổ chức phi lợi nhuận trên toàn thế giới đã đầu tư ít nhất 10 tỷ USD cho vắc xin từ Moderna, Johnson & Johnson, AstraZeneca, BioNTech và những hãng dược khác, theo ước tính trong báo cáo tháng 2 của các nhà nghiên cứu Trường Kinh tế và Khoa học Chính trị London và các tổ chức khác.

Nếu tính cả các thỏa thuận đặt mua trước thì đầu tư công cho vắc xin COVID-19 leo lên tới hơn 50 tỷ USD, Trung tâm Y tế Toàn cầu tại Viện Nghiên cứu Quốc tế và Phát triển Sau Đại học cho biết.

Nhưng những nước thiếu tiền và năng lực sản xuất cỡ như Mỹ và các nước giàu đang tụt lại phía sau trong cuộc chạy đua mua vắc xin. Điều này khiến cho nhiều địa điểm trên thế giới trở nên dễ tổn thương khi chủng delta lây lan nhanh xuất hiện.

Bà Anna Bezruki, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Y tế toàn cầu chỉ trích: "Có nghĩa lý gì khi vắc xin được tài trợ bằng tiền công tạo ra lợi nhuận khổng lồ cho doanh nghiệp, trong khi một lượng lớn dân số thế giới không được tiêm chủng? Những khoản lợi nhuận này có hợp lý không trong khi quá nhiều người không được tiếp cận vắc xin?"

Theo Bloomberg, Pfizer nhiều khả năng sẽ gặt hái được 26 tỷ USD doanh thu từ vắc xin COVID-19 trong năm nay. Moderna, sau khi hưởng lợi từ khoảng 4,1 tỷ USD hỗ trợ của chính phủ Mỹ, được kỳ vọng sẽ ghi nhận doanh thu 19 tỷ USD. Năm sau, con số đó có thể nhảy vọt lên 36 tỷ USD. AstraZeneca và đối tác là Đại học Oxford cho biết sẽ không thu lợi nhuận từ vắc xin trong đại dịch.

Nhiều quốc gia có thu nhập trung bình đang đau đầu với hóa đơn hàng trăm triệu USD cho vắc xin. Những nước này không đủ điều kiện nhận vắc xin miễn phí từ chương trình tiêm chủng Covax và đồng thời chịu áp lực từ ngân sách y tế.

Colombia đồng ý trả gần 300 triệu USD cho 10 triệu liều vắc xin COVID-19 Moderna, tương đương 30 USD/liều, theo tài liệu Bộ Tài chính Colombia công bố. Cái giá này đắt gần gấp đôi số tiền mà Moderna yêu cầu từ Mỹ là khoảng 15,5 USD/liều.

Trung bình, giá vắc xin COVID-19 của Moderna đối với phần còn lại của thế giới là 27 USD/liều, dựa trên số liệu từ các nước gồm Singapore, Qatar và Israel.

Một nhóm các giáo sư y tế công của Mỹ ước tính rằng Moderna có thể chỉ tốn chưa tới 3 USD để sản xuất một liều vắc xin.

Trong một số trường hợp, vắc xin Trung Quốc từ Sinovac và Sinopharm thậm chí còn đắt hơn vắc xin từ phương Tây, theo ông Yanzhong Huang, chuyên gia cao cấp về sức khỏe toàn cầu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại.

Ông Huang nói thêm rằng thị trường vắc xin hiện nay trao quyền lực cho người bán, vì cầu lớn hơn nhiều so với cung.

Senegal, một quốc gia thu nhập thấp, trả 4 triệu USD để mua 200.000 liều vắc xin Sinopharm, tương đương 20 USD/liều. Tuy Senagal được Ngân hàng Thế giới hỗ trợ trong việc mua vắc xin nhưng số tiền này vẫn là khá đáng kể cho một nước mà chi tiêu y tế bình quân đầu người mỗi năm còn chưa đến 60 USD.

Công ty nghiên cứu Airfinity ước tính trong năm nay, cả Sinovac lẫn Sinopharm mỗi bên có thể đạt doanh thu hơn 16 tỷ USD.

Nhiều quốc gia thực hiện các thỏa thuận đắt đỏ với các hãng dược để bổ sung nguồn cung từ Covax.

Bà Nicole Hassoun, Giáo sư tại Đại học Binghamton nhận xét: Các hãng dược có "thứ mà tất cả mọi người muốn, và họ có thể ra giá khá cao". Bà nói thêm: "Điều rõ ràng là các nhà sản xuất vắc xin sẽ đặt giá bán cao hơn rất nhiều so với chi phí".