Trung Quốc, Nhật Bản có thể đang cầu nguyện Mỹ không vỡ nợ

Theo CNN, khi đồng hồ điểm từng giây tới thời điểm Mỹ có thể vỡ nợ, nền kinh tế lớn thứ hai và thứ ba thế giới đang dõi theo trong sợ hãi.

Trung Quốc và Nhật Bản là những nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất của trái phiếu chính phủ Mỹ. Vào tháng 1/2023, hai nước sở hữu khoảng 2.000 tỷ USD - tương đương hơn 25% - trong số 7.400 tỷ USD trái phiếu Kho bạc Mỹ do nước ngoài nắm giữ. 

Bắc Kinh bắt đầu tăng cường mua trái phiếu Kho bạc Mỹ vào năm 2000, sau khi Washington ủng hộ Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Quốc tế (WTO) và tạo ra một sự bùng nổ trong xuất khẩu. Trung Quốc nhận được một lượng USD lớn và cần một nơi an toàn để cất giữ.

Trái phiếu Kho bạc Mỹ được nhiều người coi là khoản đầu tư an toàn nhất thế giới. Lượng trái phiếu Kho bạc Mỹ mà Trung Quốc nắm giữ đã tăng từ 60 tỷ USD vào cuối năm 2000 lên hơn 1.300 tỷ USD vào năm giữa năm 2013.

Trung Quốc đã là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ trong hơn một thập kỷ. Tuy nhiên, căng thẳng leo thang với chính quyền cựu Tổng thống Donald Trump vào năm 2019 đã thúc đẩy Bắc Kinh cắt giảm tỷ lệ nắm giữ. Kết quả là, Nhật Bản vượt Trung Quốc trở thành chủ nợ hàng đầu của Mỹ.

Tokyo hiện nắm giữ 1.100 tỷ USD, còn Bắc Kinh nắm 860 tỷ USD trái phiếu Kho bạc Mỹ. Lượng tài sản khổng lồ trên đồng nghĩa cả hai nước đều dễ bị tổn thương nếu giá trái phiếu sụp đổ sau khi Mỹ vỡ nợ.

Hai nhà phân tích Josh Lipsky và Phillip Meng từ Trung tâm Kinh tế Địa lý của Hội đồng Đại Tây Dương, cho biết: “Việc Nhật Bản và Trung Quốc nắm giữ nhiều trái phiếu Kho bạc có thể gây tổn hại cho [hai nước] nếu giá trị của tài sản này giảm mạnh”.

Trái phiếu Kho bạc giảm sẽ khiến dự trữ ngoại hối của Nhật Bản và Trung Quốc sa sút, khiến hai nước có ít tiền hơn để thanh toán hàng hóa nhập khẩu, nợ nước ngoài hoặc hỗ trợ đồng nội tệ.

Tuy nhiên, “rủi ro thực sự” đến từ suy thoái toàn cầu và tại Mỹ do tình trạng vỡ nợ, hai nhà phân tích nói. Ông Lipsky và Meng giải thích: “[Suy thoái] là mối quan ngại nghiêm trọng đối với tất cả các quốc gia, nhưng lại đặt ra rủi ro đặc biệt với sự phục hồi kinh tế mong manh của Trung Quốc”.

Sau đợt bùng nổ nhờ dỡ bỏ các hạn chế phòng dịch vào năm ngoái, nền kinh tế Trung Quốc hiện đang gặp khó khăn khi tiêu dùng, đầu tư và sản lượng công nghiệp đều có dấu hiệu chậm lại.

Áp lực giảm phát đang trở nên tồi tệ hơn khi giá tiêu dùng hầu như không đổi trong vài tháng qua. Ngoài ra, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên Trung Quốc đang tăng vọt, đạt mức kỷ lục 20,4% vào tháng 4/2023.

Trong khi đó, nền kinh tế Nhật Bản chỉ mới có dấu hiệu thoát khỏi tình trạng trì trệ và giảm phát từ nhiều thập kỷ qua.

Tác động tàn phá

Ông Marcus Noland, Phó Chủ tịch điều hành kiêm Giám đốc nghiên cứu của Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, nhận định: “Mỹ không trả được nợ có nghĩa là trái phiếu Kho bạc giảm, lãi suất tăng, giá trị USD giảm và biến động gia tăng”.

“[Vỡ nợ] cũng có thể kéo theo sự sụt giảm của chứng khoán Mỹ, gia tăng căng thẳng trong lĩnh vực ngân hàng và bất động sản”, ông nói thêm. Ngoài ra, nền kinh tế toàn cầu và thị trường tài chính được kết nối với nhau có thể cùng đổ sập.

Trung Quốc và Nhật Bản đang phụ thuộc vào nền kinh tế lớn nhất thế giới để hỗ trợ các doanh nghiệp và tạo việc làm tại quê nhà. Lĩnh vực xuất khẩu đặc biệt quan trọng với Trung Quốc, nhất là khi những trụ cột khác như bất động sản đã chững lại. Xuất khẩu tạo ra 1/5 GDP và cung cấp việc làm cho khoảng 180 triệu người Trung Quốc.

Bất chấp căng thẳng địa chính trị, Mỹ vẫn là đối tác thương mại lớn nhất của Trung Quốc và đối tác lớn thứ hai của Nhật Bản. Năm 2022, thương mại Mỹ - Trung đạt mức kỷ lục 691 tỷ USD. Xuất khẩu của Nhật Bản sang Mỹ vào năm 2022 cũng tăng 10%.

Ông Noland cho hay: “Khi nền kinh tế Mỹ chậm lại, tác động sẽ lan sang thương mại, chẳng hạn như khiến xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ đi xuống và góp phần vào suy thoái toàn cầu”.

Mối quan tâm sâu sắc

Vào ngày 19/5, Thống đốc Ngân hàng trung ương Nhật Bản (BoJ) Kazuo Ueda đã cảnh báo rằng việc Mỹ vỡ nợ sẽ gây hỗn loạn tại nhiều thị trường và hậu quả nghiêm trọng cho kinh tế toàn cầu.

Cho đến nay, Bắc Kinh vẫn tương đối im lặng về vấn đề trên. Hôm 23/5, Bộ Ngoại giao Trung Quốc tuyên bố họ hy vọng Mỹ sẽ “áp dụng các chính sách tài khóa và tiền tệ có trách nhiệm” và “kiếm chế không chuyển rủi ro” sang thế giới.

Trong một bài báo vào đầu tháng 5, Tân Hoa Xã đã nhấn mạnh “mối quan hệ cộng sinh” giữa các quốc gia trên thị trường trái phiếu Mỹ. “Nếu Mỹ không trả được nợ, không chỉ uy tín của Mỹ bị mất đi mà Trung Quốc cũng bị tổn thất tài chính”, tờ báo bình luận.

Tokyo hay Bắc Kinh không thể làm gì khác ngoài việc chờ đợi và hy vọng điều tốt nhất. Ông Capri cho rằng việc vội vàng bán trái phiếu Mỹ sẽ là “tự chuốc lấy thất bại”, bởi hành động này sẽ làm tăng đáng kể giá trị đồng yen Nhật (JPY) hoặc nhân dân tệ so với USD, khiến giá xuất khẩu “tăng vọt”.

Lợi ích dài hạn?

Về lâu dài, một số nhà phân tích cho rằng khả năng Mỹ vỡ nợ có thể thúc đẩy Trung Quốc tăng tốc nỗ lực tạo một hệ thống tài chính toàn cầu ít phụ thuộc vào USD hơn. Bắc Kinh đã đạt được một loạt thỏa thuận với Nga, Arab Saudi, Brazil và Pháp để tăng cường sử dụng nhân dân tệ trong thương mại và đầu tư quốc tế. 

Một nhà lập pháp Nga cho biết năm ngoái các nước BRICS (bao gồm Brazil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi) đã nghiên cứu tạo một đồng tiền chung cho thương mại xuyên biên giới. Tuy nhiên, Trung Quốc dường như sẽ không sẵn lòng dỡ bỏ các biện pháp kiểm soát tiền tệ.

Ông Derek Scissors, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện Doanh nghiệp Mỹ, cho biết: “Nếu xu hướng phi USD hóa được thúc đẩy một cách nghiêm túc, đồng nhân dân tệ sẽ biến động hơn nhiều”.

Dữ liệu gần đây từ hệ thống thanh toán quốc tế SWIFT cho thấy tỷ trọng của nhân dân tệ (CNY) trong thương mại toàn cầu là 4,72% trong tháng 4/2023, trong khi USD chiếm 83,95%.