Trái phiếu (Bonds) là gì? Đặc điểm và phân loại

Hình minh họa. Nguồn: Nhadautu.vn

Khái niệm trái phiếu

Trái phiếu trong tiếng Anh là Bonds.

Trái phiếu là loại chứng khoán có thu nhập cố định, nó đại diện cho một nghĩa vụ tài chính của chủ thể phát hành, với lời hứa sẽ thanh toán một khoản tiền xác định vào một ngày cụ thể trong tương lai.

Tại Việt Nam, trái phiếu được định nghĩa là loại chứng khoán xác nhận quyển và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn nợ của tổ chức phát hành.

Đặc điểm của trái phiếu

Thứ nhất, trái phiếu là một loại chứng khoán nợ. Vì vậy trái phiếu có thời hạn và có qui định lãi suất. Người sở hữu trái phiếu là người cho tổ chức phát hành trái phiếu vay nợ gọi là trái chủ, vốn gốc của khoản nợ đó chính là mệnh giá của trái phiếu, lãi của trái phiếu còn gọi là trái tức.

Thứ hai, trái phiếu có thể phát hành dưới hình thức chứng chỉ (giấy tờ có giá), bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử. Vì thị trường trái phiếu là một bộ phận của thị trường vốn, cho nên trái phiếu giao dịch trên thị trường chứng khoán thông thường có thời hạn từ 1 năm trở lên (trung và dài hạn). 

Thứ ba, trái phiếu có ba thuộc tính nổi trội của một tài sản tài chính đó là tính sinh lời, tính rủi ro và tính thanh khoản.

Phân loại trái phiếu

Phân loại theo chủ thể phát hành

- Trái phiếu Chính phủ: 

Là một loại chứng khoán do Chính phủ phát hành nhằm mục đích hui động vốn trung và dài hạn cho chính phủ. Nguồn thu từ trái phiếu có thể được sử dụng để bù đắp thiếu hụt tạm thời cho ngân sách nhà nước, dùng để thực hiện dự án công trình quốc gia hoặc tài trợ cho các mục đích khác của Chính phủ theo kế hoạch phân bổ ngân sách từng năm. 

Trái phiếu Chính phủ Việt Nam có ba loại: Tín phiếu Kho bạc, Trái phiếu Kho bạc và Công trái xây dựng Tổ quốc.

- Trái phiếu Chính quyền địa phương

Là loại trái phiếu do Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phát hành nhằm hui động vốn cho công trình, dự án đầu tư của địa phương.

- Trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh

Là loại trái phiếu do danh nghiệp, tổ chức tài chính, tín dụng, ngân hàng chính sách của Nhà nước thuộc đối tượng được qui định tại Luật quản lí nợ công phát hành và được Chính phủ bảo lãnh thanh toán. 

- Trái phiếu doanh nghiệp.

Là loại chứng khoán nợ được phát hành bởi các công ty hoặc các định chế tài chính có nhu cầu hui động vốn cho hoạt động kinh doanh.

Phân loại theo phương thức đảm bảo

- Trái phiếu có đảm bảo: Là loại trái phiếu được bảo đảm thanh toán toàn bộ hoặc một phần gốc, lãi khi đến hạn bằng tài sản của doanh nghiệp phát hành hoặc tài sản của bên thứ ba, hoặc bảo lãnh thanh toán của tổ chức tài chính, tín dụng có chức năng cung cấp dịch vụ bảo lãnh thanh toán.

- Trái phiếu không có đảm bảo: Là trái phiếu khi phát hành không có kèm tài sản đảm bảo hoặc sự bảo lãnh của bên thứ ba, mà chủ yếu dựa vào uy tín và thương hiệu của chủ thể phát hành.

Phân loại theo các điều kiện kèm theo

- Trái phiếu chuyển đổi: Là loại trái phiếu do công ty cổ phần phát hành, cho phép người sở hữu trái phiếu có thể chuyển đổi thành cổ phiếu thường của doanh nghiệp phát hành theo những điều kiện đã được xác định trong phương án phát hành trái phiếu.

- Trái phiếu có thể mua lại hay còn gọi là trái phiếu thu hồi: Là loại trái phiếu được phát hành với điều khoản cho phép người phát hành có thể mua lại toàn bộ hay một phần những trái phiếu đã phát hành trước ngày đáo hạn với một mức giá nhất định vào một ngày qui định.

- Trái phiếu có thể bán lại: Là trái phiếu cho phép người mua trái phiếu trong những điều kiện nhất định có thể bán lại trái phiếu cho người phát hành trước thời gian đáo hạn.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Thị trường tài chính và các định chế tài chính, ĐH Ngân hàng TP. HCM, NXB Kinh tế TP. Hồ Chí Minh).