Nhân tố ổn định tự động (Automatic stabilizer) là gì?

Hình minh họa. Nguồn: Investopedia

Nhân tố ổn định tự động (Automatic stabilizer)

Định nghĩa 

Nhân tố ổn định tự động trong tiếng Anh là Automatic stabilizer. Nhân tố ổn định tự động là nhân tố mà bản thân nó có tác động tự hạn chế được những dao động của kì kinh doanh.

Các nhân tố ổn định tự động phổ biến

Hệ thống tài chính hiện đại có những yếu tố tự ổn định, điển hình là thuế lũy tiến và trợ cấp thất nghiệp.

Thuế lũy tiến

Nhằm thực hiện mục tiêu bình đẳng, công bằng và minh bạch để góp phần hạn chế bớt xu hướng phân hóa giàu nghèo, Chính phủ các nước thường sử dụng cách đánh thuế lũy tiến, điển hình là thuế thu nhập.

Đây là loại thuế đánh vào người giàu với mức thuế suất cao hơn so với thuế suất đánh vào người nghèo.

Trong thời kì suy thoái, sản lượng giảm sút nên thu nhập của các hộ gia đình, hãng kinh doanh thường giảm, đẩy họ xuống mức thuế suất thấp hơn. Do đó lượng thuế chính phủ thu được sẽ giảm. 

Đồng thời, lượng thuế thu được theo thuế suất lũy tiến sẽ ít hơn so với trường hợp thu theo thuế suất cố định. Nghĩa là, tiêu dùng nếu có giảm sẽ giảm chậm hơn, điều này có tác dụng ngăn chặn được khuynh hướng sụt giảm của tổng cầu, hạn chế bớt tình trạng suy thoái kinh tế. 

Trong thời kì mở rộng, thu nhập quốc dân tăng lên, số thu về thuế của chính phủ cũng tăng lên, mặc dù các cơ quan Nhà nước còn chưa kịp điều chỉnh thuế suất. Vì vậy, hệ thống thuế có vai trò quan trọng như một cỗ máy làm ổn định tự động hết sức nhạy cảm.

Trợ cấp thất nghiệp

Một số nước áp dụng chế độ trợ cấp thất nghiệp. 

Khi nền kinh tế trong thời kì suy thoái, lượng người thất nghiệp tăng lên. Những người thất nghiệp được hưởng một khoản trợ cấp, họ có thể không cắt giảm tiêu dùng quá đáng. Hành động đó có thể phần nào hạn chế sự sụt giảm tổng cầu, hạn chế bớt tình trạng suy thoái.

Ngược lại, khi nền kinh tế trong giai đoạn tăng trưởng, tổng sản phẩm quốc dân (GNP) tăng nhanh, thất nghiệp cũng giảm đi, do đó trợ cấp cũng giảm theo. Điều này có tác dụng hạn chế tốc độ gia tăng của giá.

Liên hệ thực tiễn

Thực tiễn cho thấy, các nhân tố ổn định tự động không hoàn toàn triệt tiêu được chu kì kinh doanh.

Các nhân tố ổn định tự động chỉ có tác dụng làm giảm nhẹ biên độ dao động của chu kì kinh doanh. Vì vậy, phần còn lại phụ thuộc vào việc điều phối các chính sách kinh tế vĩ mô của chính phủ.

(Tài liệu tham khảo: Giáo trình Kinh tế vĩ mô, NXB Tài chính)